Li loumire pierdowe (noveles)

Li loumîre pièrdowe

Li loumire pierdowe , c' est ene ramexhnêye di noveles (et d' pus courts tecses a môde di tuzêyes) sicrîtes pa Dieudonné Boverie ey eplaideye e 1962.

Li tite do live, c' est l' ci del prumire novele.

Contnou

Li loumire pierdowe (novele): on prijhnî dins on camp e l' Almagne e 1943 divént cåzu fô d' awè oyou on camaeråde, e s' langoneye, dire troes djoûs et troes nutes å long: "dj' a pierdou l' loumire, mins dji wåde e m' cour..." (p. 17-12).
Des rodjès mwins (novele): sinne di l' Ofinsive da Von Rundstedt (p. 13-17).
Båshele d' ouy (portrait): discrijhaedje d' ene djonne feye ki s' makeye a pont d' ådje (p. 19-21).
Et l' vî lingaedje fijha on miråke: novele ki s' passe e Congo bedje, k' a rçû puzieurs pris (p. 23-34)
Les stoeles (tuzaedje, p. 35-36).
Les portraits: tot rtrovant l' albom del famile dins on sera å gurnî (p. 37-39).
Ravicaedje: li pus longue des noveles: li vicåreye amoureuse d' on djonne ki n' a cmincî a rexhe k' a 18 ans (p. 41-88).
Cori: tuzaedje so l' mezåjhe des efants a todi cori... mins l' Tins fwait parey, et c' est lu ki court li pus rade.
Li noejhe: foû coûte novele di sbaraedje: on moudreu caweye dins l' cotoû; Mariane est dmorêye tote seule e l' måjhone, ki ses parints alît-st a l' operå. Ele lét do Heindrich Heine tot croxhant des noejhes. On brut dins les montêyes? Si mådjinåcion, dandjreus!
Fé bårete: tuzaedje so les scolîs ki fjhèt l' tchet.
L' istwere do tchén Bataye: vraiye istwere ki s' passe el Rûsseye tins del guere di catoize, cwand l' redjimint bedje des otocanons î ala aidî li Tsår a rbouter les Almands (1915-1917).
Li rondea cwåré: istwere d' on fô et d' ene foleye, veyowe d' ådvins.
Åtoû d' on diåle: èn eployî d' oujhene doet passer trinte ans di s' veye avou on colegue frîleus, ki rtchedje tofer li ptite sitouve (li diåle), pår e l' esté. Kéne tchance: dimwin i prind s' pinsion: on taprè ouxhs et fniesses grand å lådje, minme el friscåde di setimbe.
Li pîce d' ôr: romanceye sipoûle d' onk des shijh cints Frantchimontwès (octôbe 1468).

Dinêyes eciclopedikes

Sociolodjeye

Li scrijheu a ça d' bea: i mousse dins l' pea di ses persounaedjes (kécfeye bén ki c' est çou k' i rsint lu-minme) et nos dner des valixhantès dnêyes sol societé del prumire mitan do 20inme sieke.

So l' atouwaedje

On djonne ome d' ene famile di comierçants del veye fwait si intrêye amon s' mayon, on manaedje d' ovrîs, et ôt k' les parints s' atouwèt.

A ç' moumint la, li pere, ki n' trovéve nén ses solés, djåza a s' feme. Et Pire s' aporçuva k' i s' atouwént. Çoula lyi touma sol cour, ey ene feye di pus, i comprinda k' Liza aveut stou aclevêye ôtmint k' lu. (p. 53).

So les idêyes des Nazis

On prijhnî dins les camps almands e 1944 est temté di waitî d' on bon costé les idêyes (come toplin des djonnes Walons k' avént stî edoûlés på mouvmint recsisse):

Li pus teribe, li coixheure ki va å pus parfond di m' cour et d' mi åme, c' est cwand dj' a l' måleur di tuzer ki les djins ki nos moudrixhèt pôrént aveur råjhon di nos traitî come des biesses. L' oneur, li bonté, li ci n' sereut ki des mots. Li foice, li deurté d' l' l' åme, li metchansté, n' est ç' nén çoula ki fwait on mwaisse di l' ome? Afeye, i m' shonnéve ki les "Gris" estént bén çou k' i djhént: li peupe mwaisse del tere, et nozôtes les schayons d' ene schåle k' i polént språtchî tot gripant dsu, po-z aler eco pus hôt. (p. 11).

So les mintålités des Bedjes e Congo

Dins « Et l' vî lingaedje fijha on miråke» (p. 27-30).

Istwere

L' evoyaedje et l' rapatriyådje di sôdårds bedje el Rûsseye (1915-1917) (p. 100-102).
So les djonnes ki fjhént leu tins d' sôdår inte les deus gueres (p. 53-56).
Les bombårdumints di l' aviyåcion inglesse (avou sacwants moenneus d' avions walons) so l' Almagne (setimbe 1943) (p. 25)