Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « Fondaedje », loukîz cial.

Li fondaedje d' on son, el linwince, c' est si disparexhaedje dins l' prononçaedje di sacwants mots, adon k' elle est bén la dins des pårlers pus vîs u pus corants.

Egzimpes e walon

candjî

Fondaedje do H prumrece

candjî

Li H prumrece disparexhe tot doûçmint si on va do payis d' Måmdiy, Vervî et Lidje eviè Serè d' on costé et l' Årdene di l' ôte.

El Basse Årdene, il est todi moens oyåve a fwait k' on eva viè Nonne, mins espaitche li spotchaedje di l' årtike. A Lidje: li håye /li‿hɔːj/, el Hôte Årdene: lu hâye /lu‿haːj/; a Bastogne: la haye, la hèye /la‿haj/, /la‿hɛj/; a Transene: la (h)âye /la‿haːj/

So Nameur, i n' est pus do tot etindåve, mins espaitche li spotchaedje et l' loyaedje avou S: li âye /li‿aːj/, des âyes /dɛ.‿aːj/.

So Tchålerwè, il a ttafwaitmint disparexhou: l' âye /l‿aːj/; dès-âyes /dɛ.z‿aːj/.

Fondaedje do R å coron

candjî

Dins bråmint des mots, on trouve on R å coron e payis d' Lidje, et il a fondou après Nameur.

Egzimpes

Fondaedje do I u OU do dierin pî

candjî

Dins l' Hôte Årdene, po sacwants mots, li coron -î u -ou d' infinitifs, d' addjectifs u d' sustantifs ni sont pus oyåves.[1]

coyî => coy
soyî => soy
maweur => maw
sawou => saw

Ci clintcha la s' a stindou a ene grande pårteye del Walonreye po sacwants mots, passés e rfondou:

veyî => vey
oyi => åy

Sourdant

candjî
  1. Marie-Thérèse Counet, Syncope de «i» et «ou» toniques après «-y-» et «-w-» à la finale, PALW III 3.