Fåkinreye

Li fåkinreye u wôtoûsreye, c' est l' aclevaedje des fåcons, po poleur tchessî avou.

Fåcnîs do Marok

wôturrî almand al fiesse del tchesse a Sint-Houbert

Les cis k' aclevnut des fåcons sont lomés des wôtoursîs u fåcnîs (wôtoûsresses, fåkinresses).

Motli walon

Li mot wôteu est li rfondowe do vî vî mot houteux, ki respond å francès (v)autour; les mots wôturrî et wôturreye, c' est des noûmots fwaits sol prumî, ki respondèt å francès autoursier.

Li mot "fåcnî" a eto dné li no d' famile di Walonreye "Fåcnî".

Li wôturreye a leyî å moens on no d' plaece el Walonreye : li ni do vôteu a Årveye.

Istwere

Li wôturreye est on foirt vî spôrt, dedja pratiké pås Kirkizes 1500 ans divant Djezus-Cri. Les Romins et les Greks nel pratiként nén. Les Gålwès el kinoxhént des Djermwins, mins sins bråmint l' pratiker, nerén.

E l' Urope, li wôtoûsreye a stî foirt al môde après les croejhådes, la k' les nôbes uropeyins l' avént-st aprins des Arabes.

C' est l' Impreu Fredrik II d' Hohenstaufen ki meta so papî les cnoxhances des Arabes sol fåkinreye, en on live e latén : "De arte venandi cum avibus".

Li fåconreye a passé d' môde a pårti do 17inme sieke, cwand on s' sierva todi dpus des fiziks po-z aler al tchesse

Apiçaedje des wôteus

L' apiçaedje des fåcons (djonnes di fåcon pelrin) si fwait al fén du moes d' djulete (å Marok). Cwand on voet on ni d' fåcons, i s' fåt mete a l' awaite, et ça po veye k' i gn a on ptit moxhet dins l' ni ki sait voler et tchessî. C' est ci-la k' on dvreut apicî.

Po tchessî l' wôteu i fåt on materiel especiål (ene longowe coidlete, atelêye après l' croejhleure, leye-minme agritcheye å boûsson d' on costé, et å på di l' ôte des costés) metou dins tere et rascovrou avou do såvlon, po k' el fåcon n' voeye nén les pîces.

Et å dzeu, on mete on ptit colon ki sieve d' amagnî pol moxhet.

Cwand li fåcons mete ses grawes sol colon, li tindeus ås fåcons saetche sol longue coidlete et l' fåcon est apicî.

Aclevaedje des wôteus

Waitroûle po les fåcons

L' aclevaedje dins fåcons deure 2 moes disca tant k' il a-st aprins a schoûter si mwaisse. On lyi mete ene longue coidlete ataetcheye après si pate, et des waitroûles.

Pol moenner d' ene plaece a l' ôte, on l' mete dins ene noere boesse, po k' i n' si såve nén, et ndaler rviker dins l' nateure.

On l' leye come ça disca tant kel fåcon s' adujhe avou si mwaisse, et poleur doirmi a costé d' lu. Adon, il est tins di tchessî avou.

Hårdêyes difoûtrinnes

• On rapoirtaedje so les wôturrîs do Marok (e walon)
• Istwere del wôturreye (e francès)
• Rapoirtaedje tévé so les fåcnîs des Douccala (Marok)
• Videyo so les fåcons (sol Tévé walon-cåzante)