Émile-Joseph Piret

Emile-Joseph Piret a skepyî e 1885, et mori e 1959. C' esteut on scrijheu e walon ki provneut d' Frantchîmont.

Bokets del Bibe redjårbés pa Piret (replaidaedje 1979)

Di s' mestî, il a stî mwaisse di scole a Hodrémont pu a Rômedene (1923-1952), la k’ il a yeu Yvon Laurent come sicolî. El guere di 1914-1918, il esteut a prijhnî dins on camp e l’ Holande.

Come bråmint des scrijheus walon do 20inme sieke, Emile-Djôzef Piret ni djåzéve måy walon avou les cis k' i rescontréve po s' mestî. Si n' a-t i måy dit a ses scolîs k’ i scrijheut e walon, u vanter l’ lingaedje walon divant les djins.

Ouve e walon

Il a cmincî a scrire e 1920 et a ramexhner des mots walons, copurade k' il a stî temoen po l’ ALW. Inte 1955 et 1957, il a fwait do diccionairî. Il a insi rashonné 2500 mots, des nos d’ plaeces eto, arindjîs pa coron, avou ene croejhete.

Di 1950 a 1960, i shuva les scolaedjes da Arille Carlier a Tchålerwè.

Il a eto stî ås Relîs Namurwès (il a yeu l’ cocåde). Si fourit i eplaidî dins les Cayés Walons eyet l’ Bourdon.

Si prumî live rexha e 1953. C' esteut «A l' åvrûle des gaeyîs», (A l' auvrère des gayîs), avou 88 arimés, sovint avou ene luçon al fén.

Ci côp la, il a vudî les Extraits bibliques, des relîs bokets foû del Bibe, redjårbés a môde di paskeye ki s' pasrént e payis walon. I vudît on prumî côp e 1960, et fourît replaidîs e 1979, todi pås Cayés Walons.

Mins, gn a on live da sinne k' a dmoré nén eplaidî : c' est "Å payis d’ Chinele et des Francs" ene schorsêye di bokets d' prôzes et d' arimés.

Egzimpes di lçons d' moråle dinêyes al fén des arimés di "A l' åvrûle des djaeyîs".

Nos l' avans veyou avou ses bokets del Bibe, Mimile Djôzef Piret esteut foirt catolike. Tos ses arimés volèt dner ene luçon. Vocial sacwants egzimpes.

• a on rapia :

A cwè ça lyi åreut i siervou

D' etassî tofer dins l' tchåssete

Si s' paradis sereut pierdou

po n' awè viké k' pol galete ?

• po pretchî l' tcharité ås pôves

C' est bén çoula kel ci k' a tot

N' doet nén waitî a ene groumiote

Po soladjî do mia k' i pout

Les cis k' n' ont nén ddja ene faflote.

• po critiker les cis ki doirmèt tins d' messe :

Mi dji di k' sokyî tins do siermon,

Et fote li camp dvant messe fineye,

C' est ptete onk des pus grands afronts

K' on såreut fé å Mwaisse del Veye.

• d' onk ki rwaitive sins crankyî broûler l' måjhone d' on cinsî ki n' lyi aveut nén vlou vinde des canadas tins del guere di 14.

Dji n' trouve nén çoula comifåt

Fåt todi rinde li bén pol må

Creyoz kel Grand Mwaisse s' a rvindjî

So les bôreas ki l' ont clawé

Dissu ene croes

Après l' awè

Måtrijhî ?

Årîz rovyî

Ki dvant d' rinde l' åme, Il a priyî

S' popa d' elzî pardoner et di n' les nén pûni ?

Et kel tins k' Il a passé droci

Måy li Såveu do Monde n' a dit

"Tot come on t' fwait, fwai lyi".

Hårdêye difoûtrinne

• Pådje ås scrijhaedjes da Piret