Croejhåde (guere)
Ene croejhåde, c' esteut ene guere inte les crustins catolikes et les muzulmans ezès 11inme, 12inme & 13inme siekes.
Motlî
candjîLes crustins k' «alént al croejhåde» si lomént les Croejhîs. Les cronikeus arabes les lomént les «Francs».
Limerotaedje des croejhådes
candjî
Li limerotaedje des croejhådes n' egzistêye ki dins l' tuzance uropeyinne. Les Arabes ni cåzèt ki des waches d' abrocance des "Francs".
Li prumire croejhåde esta enondêye på påpe Orban II.
Li prumî såme, c' esteut di ctchessî les muzulmans foû d' Djeruzalem. Çou ki l' prumire croejhåde, moennêye al fén pa Godfrwè d' Bouyon, adierça. Ele fourit shuvowe di l' askepiaedje do Rweyåme crustin di Djeruzalem.
Les croejhådes d' après estént purade des gueres inte les rweyåmes catolikes di Palestene, aidîs pa des årmêyes vinowes d' Urope coûtchantrece et les Muzulmans e Moyén Levant. Mins pacô, gn aveut des aloyances inte sacwants payis crustins et sacwants payis muzulmans, conte des ôtes di minme rilidjon.
Li deujhinme croejhåde endala di tos les costés: Moyén Levant, Espagne et Portugal muzulmans, et minme do costé des Slåves payins.
A l' ûtinme croejhåde (li dierinne), l' innmi n' esteut ddja pus les muzulmans, mins des crustins del Nonne del France, riwaitîs come eretikes.
Come dins totes les gueres, gn a yeu des margougnaedjes di "civils". Ene seule croejhåde si fjha sins moirt : li shijhinme croejhåde, moennêye pa Fredrik II do Sint Impire.
Les croejhådes ont texhî bråmint des loyéns economikes inte les deus mondes. C' est les croejhîs ki ramoenît li souke e l' Urope.
Mins eto ene haeyime k' egzistêye co å djoû d' ouy. Et k' a bén rispité dispu les atacaedjes do 11 setimbe.
Alére
candjîPo-z aveur ene idêye pus copezêye so les croejhådes: Amin Maalouf, “Les croejhådes ås ouys des Arabes”, (Les croisades vues par les Arabes), eplaidreyes Jean-Claude Lattès, 1983.