Coucou (oujhea)
Li coucou ordinaire u gris coucou, c' est on voyaedjant oujhea ki rarive el Walonreye li prumire mitan do moes d' avri, et l' dire tot criyant «coucou! coucou!»
Sincieus no d' l' indje : Cuculus canorus
Mins gn a des ôtes sôres do coucou.
Discrijhaedje
candjîI mzeure 30 cintimetes et peze 100 grames.
Cwand il est a djok, ses aiyes pindèt (et n' nén esse riployêyes so s' dos.
Si ploumaedje est roylé sol vinte et mayté sol dos. Gn a waire di diferince inte li måye eyet l' frumele.
Po s' mete a djok, il agrawe li pîce tot l' apiçant deus grawes padrî et deus grawes padvant.
Vicaedje
candjî
I tchante do moes d' avri å moes d' djun. Cwand i creye «coucou», i hosse si tiesse, et alårdjit s' cawe. C' est lu ki s' tait l' prumî.
Li frumele a èn oû presse a-z esse pondou e s' cou. Elle awaite on ni d' on metou oujhea (nén totes les sôres). Ele bacoule foû èn oû del covêye, et mete li sinne e s' plaece. Elle è pout ponde ene boune dijhinne dins des nos diferins.
Li djonne coucou disclôt divant ses "frés d' covaedje", eyet tiper foû do ni les oûs presse a disclôre, ou les ôtes djonnes.
Li djonne coucou est nouri pa ses parints adoptants.
Li coucou magne bråmint des halenes.
Spårdaedje et voyaedjance
candjî
I vént acover (u fé acover les ôtes) e l' Urope et l' Azeye (grosse mitan bijhrece), ey eto dins les montinnes d' Afrike bijhrece. Il arive todi li minme djoû, a cénk djoûs près. Et minme s' abate so les minmes åbes; pår so les minmès coxhes.
Tins del mwaijhe såjhon di l' Urope, i revole evoye disk' e l' Afrike nonnrece la k' i fwait a pô près l' minme tins k' e l' Urope di l' esté. Ça fwait on voyaedje di 9000 kilometes; i n' vole ki del nute, et tot seu d' oujhea.
Dins les belès-letes e walon
candjîOn rescontere des "persounaedjes coucou" dins deus romans d' djåzantès biesses
- dins Goliate, on da Robert Boxus, Tchiripete, li bele feye d' on manaedje di såverdeas, c' est ene "damjhele" di coucou.
- dins "Mayté et Maytêye", ene des noveles di Avå trîxhes et bwès da Jean Lejeune di Djoupeye.
