Calcaedje do francès
On calcaeje do francès, c' est li passaedje d’ on mot do francès aviè èn ôte lingaedje.
Gn a bråmint des mots francès k' ont moussî dins tos les lingaedjes d' Urope e 18inme sieke, di cåze del rilomêye del France. Metans :
- rûsse gardierôbe (vestiåre d' on teyåte, evnd.) do Fr. garde-robe.
L' impire coloniå francès a eto stitchî ene cåkêye di mots dins les lingaedjes des colnijhîs payis. Metans, e l' arabe marokin.
Li walon a calké des mots do francès dispu bele ådje. Mins, c' est purade avou l' abrocaedje et l' anecsion di 1795 ki tos les mots administratifs et tecnikes vont-st aploure e walon.
Les mots sont ene miete riwalonijhîs å cmince, copurade so les payis tot près des contrêyes tîxhon-cåzantes; metans :
- fwèstî po forestier (forestî) rilevé al Viye Såm.
Mins dipus kel tins passéve, dipus k' les mots estént prononcî come e francès, minme disconte les rîles del fonolodjeye walone, metans li rîle des troes cossounes u li displouctaedje des dobès cossounes å coron des mots.
Bråmint des calcaedjes do francès ont stî rwalonijhîs pa les rfondeus.
Fé des rîlêyes
candjîOn reploye les dnêye des rîlêyes francès walon po rwalonijhî :
- Les cawetes francesses -iser, -isation divnèt voltî les cawetes cawete -ijhî|-ijhî et -ijhaedje]] (sol piceure des vîs mots batijhî & rawijhî).
- riwalonijhî, éndjolijhî, evnd.
- les mots francès avou "-en-" sont rwalonijhîs avou -in- : :inkete.
Tchoezi des sorwalondes
candjî- betchfessî én : sapén, latén.
Rastrinde li rwalonijhaedje
candjî- Dins sacwants ptits mots, on n' ricnoxhrè pus l' mot si on aplike a fond li fonolodjeye walone. Inte di zels, les mots a ene sillabe avou R + cossoune å coron.
- dispwairiaedje di parints do minme bodje : les noûmots ni shuvnut nén l' bodje walon.