Jean-Charles Benoît

Jean-Charles Benoît (e walon : Djihan-Tchåle Benoet, Djan-Châle Bènwèt) a skepyî li 12 di setimbe 1707, et mori li 12 di djanvî 1784.

C' esteut onk des primîs scrijheus e walon.

Il esteut spoté "Sordjant Benoet" (Sèrjant Bènwèt).

Il est rprins dins l' antolodjeye des powetes namurwès et dins l' grosse antolodjeye da Piron.

Di s' mestî, il esteut sordjant d' veye a Nameur.

Ouve pol walon

Il est cnoxhou aprume po ene tchanson so les houzårs, k' est onk des prumîs scrijhaedjes di belès letes do Payis d' Nameur. Mins on nd a rtrové des ôtes, remantcheyes di sovnances des djins pa Jérôme Pimpurniaux e 1837 :

"Èn efant pierdou"
"Istwere di deus comeres del rowe do for"
"Li testamint" (on testamint comike, come li ci da Villon)

Après 1837, on-z a rtrové on ptit cayé do 18inme sieke avou 6 ôtès tchansons.

Li boket "Les houzårs" a stî studyî dins l' memwere di licince da Suzanne Simon (UCL, 1967). C' est ç' modêye la k' est publiyeye dins l' cours di Literateure da Willy Bal (UCL, Leuven, 1974).

Si biyografeye

Jérôme Pimpurniaux cåze di s' vicåreye dins l' 15inme di ses Légendes Namuroises (1837). Benoît sôrtixheut d’ ene pôve coulote, paret i. Mins, e 1754, il a moussî dins l' bordjoezreye namurwesse. Dandjreus est ç' d’ adon k’ il a divnou sordjant d' veye, ca faleut esse on bordjoes po bouter dins l’ administråcion del veye.

I n’ aveut pont fwait di scoles mins il aveut bråmint d' l’idêye et del babeye po-z adjinçner des comikes et hagnantès tchansons. I lzès scrijheut todi padzo èn ôrmea. I les djheut a on poirteu ås saetchs k' elzès riscrijheut. Adon, ci-ci endaléve avou ene tåve et s’ astamper so s' pirlodje a totes les coines des rowes. I rapoûléve les djins et lzî tchanter li dierinne ouve då Sordjant.^[1]

Corwaitaedje di ses tchansons

Jérôme Primpurniaux elzès trouve ene miete grossires, mins i n' î a nén bodjî.

Il eploye l' adjondrece "et s'", ene tourneure tipike del croejhete walone.^[2]

Et pu 'l ont prins tertos pa l' tiesse

Et s' l’ ont hertchî dins ene djiniesse

I s' sieve eto do Nén Durant Indicatif Erirece (tenawete avou ene cawete di codjowaedje -i (Dji trovi, dji fi), tenawete avou -a (i m' hertcha)

E rintrant dins m' måjhone tot d' bon

Dji trova (trovi) deus di ces larons.

Didins l' godå, i m’ î hertcha.

Insi, tot djouwant avou troes tins (li passé compôzé, l' imparfait et l' passé simpe), i rind s' racontaedje bråmint pus vicant, avou des sons pus varyîs.^[3]

Alére

B. Louis, Les scrijheus walons a Nameur et avår la (2), Li Rantoele (gazete) l° 46, esté 2008 (avou des bokets del tchanson "Les Houzårs" rimetous e sistinme Feller).

Hårdêye difoûtrinne

Li tecse del tchanson "Les houzårs" (e rfondou, so l' Aberteke)

Sourdants

↑ B. Louis, "Les scrijheus walons a Nameur et avår la" (2), Li Rantoele (gazete) l° 46, esté 2008.
↑ Ci trait d' croejhete la ' a stî rovyî des soces di scrijheus namurwès do 20inme sieke (aprume les (Relîs namurwès.
↑ A pårti do vintinme sieke, li passé simpe n' a pus stî eployî des scrijheus do payis d' Nameur, plamor k' i n' esteut nén eployî dins l' cåzaedje corant.

[1] B. Louis, "Les scrijheus walons a Nameur et avår la" (2), Li Rantoele (gazete) l° 46, esté 2008.

[2] Ci trait d' croejhete la ' a stî rovyî des soces di scrijheus namurwès do 20inme sieke (aprume les (Relîs namurwès.

[3] A pårti do vintinme sieke, li passé simpe n' a pus stî eployî des scrijheus do payis d' Nameur, plamor k' i n' esteut nén eployî dins l' cåzaedje corant.

[1]

[2]

[3]