Cawete -ijhî

Li cawete -ijhî, c' est ene cawete d' infinitif (et d' pårticipe erirece).

Li sinse est «fé divni (come li bodje)».

Etimolodjeye

Ele vént del cawete latene «-izare» = «-idiare».

Si dischindance est foirt variåve sorlin les lingaedjes romans. E walon, ele n' a vormint dné k' on zwer, li mot «batijhî».

Coinreçmint, eto mwêstrîjî (mwaistri).

Mins come elle a divnou foirt préjheye e francès (-iser), adonpwis e-n inglès (-ise / -ize), li môde a passé e walon eto, a cmincî des anêyes 2000.

Divant çoula, on rcalkéve voltî setchmint li cawete francesse (-îzer), mins sacwants el riwalnijhént dedja :

• «aprovijhî»
• Pareymint po «diguijhî»
• Ey eto: «meprijhî» («dismeprijhî»)
• Et «tamijhî»

Noûmots avou l' cawete -ijhî

Egzimpes:

• dins C9 (1902,1939): baltrîjî, disguîjî
• dins E34 (1947, cawete nén rwalnijheye): arômatizer, brutaliser, carbonizer, dèguîser, duvaliser, dèvaliser
• dins O4 (1962) mîjî, èrmîjî, tîjî
• dins O2 (1963, cawete nén rwalnijheye): èrmîser.
• dins S0 (1994, cawete nén rwalnijheye): agonizer, analizer, brutâlizer, canâlizer, contâbilizer, dèfavorizer, dèmobilizer, dèmorâlizer, dèvalizer, dèzôrgânizer, divizer, dusfavorizer, égâlizer, èkspèrtizer, s'ètèrnizer, èvanjélizer, favorizer, fôrmâlizer, improvizer, jènèrâlizer, légâlizer, macadamizer, mobilizer, neûtrâlizer, ôrgânizer, parâlizer, pènâlizer, règulârizer, rèyâlizer, ridiculizer, rivâlizer, scandâlizer, subtilizer, trankilizer, utiliser, vèrbâlizer, volatilizer.
• dins S117 (1995-1997, tos mots rwalnijhîs): abanijî, si cancêrijî, çantralijhî, dusmiyôlinijî, fèdèralijî, martirijî, nacionalijî, règalijî, rufrancijî.
• dins R10 (riloukî li 16 di may 2021, djusse les mots nén dins des motîs di dvant foû do rfondou): aistrijhî, arômatijhî, carbonijhî, categorijhî, durancijhî, latinijhî, naziålijhî, neutrålijhî, normålijhî, ralfabetijhî, riwalnijhî, specialijhî.

Parintaedje

Li parintêye avou -aedje (-ijhaedje) est foirt naturele. Sifwaitmint, li cene avou -åve (-ijhåve) poy ki l' sins, c' est on candjmint d' cogne (adon, li sinse do parint, c' est «ricandjåve a…»).

Sinonimeye

On pôreut fé des noûmots del minme sinsyince avou l' cawete d'infinitif -i, a môde des viebes del cwatrinme troke: waloni = walonijhî. Gn a ddja ene sifwaite sinonimeye dins les pårlers (mwêstrîjî = mwêstri). L' eployaedje des deus sistinmes amoennreut del varyisté, mins i n' fåreut nén awè deus mots pol minme sinse.