Ripassé prezint

Li rpassé prezint^[1] u passé compôzé^[2], c' est on tins d' codjowaedje do môde indicatif aplicåve a tos les viebes walons.

C' est l' pus corant des rpassés tins.

I s' fwait avou l' codjowaedje do viebe «awè» a l' indicatif prezintrece, shuvou do pårticipe erirece omrin singulî.^[3]

Egzimpes

Dj' a ovré.

N' ass nén toumé flåwe do vey li sonk ?

Avoz stî malåde ?

Il a fwait bon.

Elle a morou di s' bele moirt.

Nos avans ddja sopé.

Ont i tcheryî les mannestés evoye ?

Ele s' ont gåyoté po-z aler danser.

Valixhance di rpassé prezint

I mostere ene accion k' est houte, et ki n' a nén duré lontins.

Uzaedje divins les accints walons e 20inme sieke

E Coûtchant walon, walon do Mitan et Basse Årdene, e 20inme sieke, c' esteut l' seu tins k' esteut siervou po ene accion passêye ki n' av nén duré.

Dj' a prins l' trén a Tchålerwè-Nonne.

Sol payis d' Lidje, et copurade el Hôte Årdene, il esteut concurincî, po cist uzaedje la, på NDIE.

Dji prinda l' trén a Lidje-Palås

Li passé compôzé ou rpassé prezint ou erî prezint, c' est on tins d' codjowaedje di l' indicatif ki mostere ene accion simpe, come li cene k' on mete e prezint d' l' indicatif, mins ki s' passe e passé.

I sont emantchîs tot prindant l' aidant viebe "awè" prezint d' l' indicatif, shuvou d' on pårticipe erirece.

Li rîle våt pos tos les viebes e walon, minme les viebes å prono et les viebes di candjmint

Viebes di mouvmint et d’ candjmint d’ estat eployîs avou "esse"

Li pårticipe erirece des viebes di mouvmint et d’ tchandjmint d’ estat si polèt padecô trover avou l' viebe "esse". Mins adon, i doevnut purade esse riwaitîs come addjectifs.

Il ont passé å notåre pol tchamp (êrî prezint)

Les growes sont ele dedja rpassêyes ? (viebe esse + addjectif atribut)

On voet bén çoula po les viebes "mori" et "aler"

Il a morou d' on magnant må e peumon.

Il est moirt dispu ene hapêye.

Dj' a stî a Libråmont.

Il est evoye a Brussele.

Hårdêyes difoûtrinnes

(fr) Les rpassés tins (dins l' grosse croejhete da Henschel
Les rpassés tins (dins l' pitite croejhete)

Pî-note

↑ Noûmot del Pitite croejhete Hendschel, 2001.
↑ Calcaedje do francès.
↑ e walon, li pårticipe erirece ni s' acoirdêye måy e djinre ey e nombe avou l' droet coplemint metou padvant, come d francès ey e-n itålyin.

[1] Noûmot del Pitite croejhete Hendschel, 2001.

[2] Calcaedje do francès.

[3] walon, li pårticipe erirece ni s' acoirdêye måy e djinre ey e nombe avou l' droet coplemint metou padvant, come d francès ey e-n itålyin.

[1]

[2]

[3]