On n' candje nén s' planete (roman)

On n' candje nén s' planete (On n' candje nin s' planète), c' est on roman e walon sicrît pa Chantal Denis, ey eplaidî dins l' coleccion Somme Denis e 2007.

Racourti

C' est on roman d' amour, mins nén onk a l' aiwe di rôze. Nataliye, li comere eroyene, voet voltî èn ome maryî… ki, kécfeye, ni fwait ki d' profiter d' leye.

Mins gn a eto on ptit roman policî dvins. Tot å cminçmint, l' amant di l' eroyene s' a fwait djosté d' ene oto. Et leye va-st aveur li dår di saveur kî çk' esteut ki moennéve.

Si Nate (c' est si court pitit no) voet voltî På, gn a des ôtes omes ki veyèt voltî Nate, mins leye ni les aconte nén. Inte di zels, Cristofe, onk ki boute avou leye dins les sayes agronomikes a l' Hôte Sicole di Djiblou. Gn aveut eto si vijhén dins l' bildigne, mins il a bagué cwand il a bén veyou k' i n' avindreut a rén.

Al fén des féns, ele si lait adire po sayî di n' pus viker tote seule. Et awè les pinses di s' mete e manaedje avou Criss. Elle est tote efoufieye cwand ele si decide del houkî å telefone po lyi anoncî l' novele…

Sacwants passaedjes

Nos avans relîs les passaedjes ki mostrèt les tuzaedjes da Nataliye, fwait a mezeure ki l' roman s' disrôle

Douvént k' i fåt todi k' les djins pudnuxhe li voye li pus målåjheye, et leyî la l' påjhire pî-sinte k' ele s' î sintrént si bén ? Douvént ? (p. 10)

L' ome si dmande dins lu-minme... Ça fwait cobén d' tins k' il est loigne d' ene comere k' est sote après èn ôte ? On vårén ki djowe avou ses pîs ! (p. 10)

Tot çou ki pout fé l' toû d' vosse tiesse, so rén d' tins, don ! Des dotances, des "dandjreus" ki dvegnnut des "sins manke", divant d' ritchaire so on "sobayî". (p. 49)

(På vént d' lyi rclaper l' telefone, pask' ele l' aveut houkî e s' måjhone) Après on mwais fait insi, vos n' l' evoyrîz nén brider les gades podbon, vos ? Ebén, leye, nén co ! Ké måleur avou nozôtes, don ! Douvént ki l' cour n' aviyit nén avou l' restant ? (p. 62)

(Ci côp cial, c' est Nate k' a dit des påters di pourcea a På) Ele ni pinséve nén on mot di çou k' ele lyi aveut raetchî. Li poenne rind hargneus. Li poenne rind metchant. Nén dandjî di s' foircî po braire. Ele li dvreut portant bén sawè k' gn a rén a ratinde d' èn ome maryî. Les gazetes sont rimpleyes des måleurs des crapådes ki ratindnut leu galant nut et djoû. Oyi, mins På, ci n' esteut nén on galant come èn ôte. Il esteut si télmint... si télmint diferin. Vos avoz comprins, don ? Bén seur k' ele li voet voltî. Ele li vierè todi voltî. Ele li sait bén; ele li sint bén. Comint çk' on pout esse loigne insi, hon ? Cwand c' est l' cour ki cmande e l' plaece del tiesse… (p. 67)

Adon, i lyi mankéve tolminme en sacwè. Cwand gn a onk dins ene cope, ki mete li pî sol costé, n' est ç' nén pask' i n' a nén çou k' i vôreut bén awè ? Pask' i n' est nén totafwait binåjhe ? (p. 83)

Ké måleur, don, di todi djéryî après çou ki nos n' avans nén ! Po esse ureus, dins ç' monde ci, portant, i n' fåt vleur ki çou ki nos plans bén awè. Ki çki nos avans, sins cachî a-z awè dpus. (p. 83)

Oyi, l' amour, c' est come ene fleur. S' on nel raiwe nén tos les djoûs, ele diflanit. C' est come on feu. S' on n' lyi rmete nén ene paltêye, i distind. L' amour k' a l' licote, c' est come on tchår ki va so des cwårêyès rowes, i finit pa dihoter. (p. 84)

Li På, ki, mågré leye, ele veyeut co si voltî. Ele l' åreut bén volou awè foû del tiesse, mins… nén possibe ! Est ç' k' on sait co pårti l' houbion d' l' aiwe cwand on ls a maxhî po-z awè del bire ? (p. 85)

Ene sacwè d' drole, tolminme, di sawè k' on pout vey voltî deus omes d' on côp ! Deus omes si diferins, et k' si rshonnnut portant si foirt. Dji t' dimande ene miete ! Cwè çki c' est å djusse di vey voltî ? Est çki ça n' sereut nén, å pus sovint, di ratinde ki l' ôte vos dene çou k' vos avoz l' idêye d' awè ? (p. 85-86)

Come vos estoz la, vosse pus grand må, da vos, c' est d' vos sinte tote seule. Mierseule. C' est come s' i vos mancreut ene sacwè, ene sakî po-z esse totafwait l' comere ki vos vôrîz bén esse. Ci n' est nén on bresse, ci n' est nén ene djambe, nén ddja on doet. Portant sins sawè dire å djusse cwè, vos sintoz bén k' i vos manke ene sacwè po-z esse li cene ki vos avoz todi vlou esse. Paski l' mestî, ça n' est nén tot. Po ene comere, sortot ! Po on cour k' a tant et tant a dner ! (p. 91)