Martin Lejeune
Martin Lejeune (e walon, on l' lomrè Mårtén Ledjunne u Mårtén L' Djonne), c' esteut on scrijheu e walon k' aveut skepyî li 2 d' måss 1859 et k' a morou foirt djonne (a 43 ans), d' ene laide peumoneye, li 19 di måss 1902.
Il esteut docteur di viyaedje di s' mestî.
Mårtén L' Djonne a stî pacô djudjî come li pus grand scrijheu lirike e walon dispu Colas Defrexheu.
Mins Lejeune a stî eto diccionairî, foclorisse, [[sicrijheu pol teyåte] et nén fok fijheu d' arimés.
Martin Lejeune ni doet nén esse kimaxhî avou Jean Lejeune di Djoupeye, k' esteut ene miete pus djonne, mins k' a cmincî a ramexhner des motlîs tecnikes a pô près dins les minmès anêyes.
Si cårire come sicrijheu e walon candjî
Il a cmincî a scrire des arimés e 1896, eplaidîs dins l' Annuaire du Caveau verviétois. Il evoyive ene sacwè tchaeke côp ås bates di l' SLLW. So les 6 ans (1896-1902), end a evoyî 38. Ci serè lu k' årè scrît l' pus et k' årè rascodou li pus di prumîs pris di tote l' istwere des concours SLLW. On-z a conté ki ses ovraedjes eplaidîs dins l' Bultén del Soce (belès letes et diccionairaedje) faiynut 667 pådjes.
Mårtén l' Djonne serè ritnou el literateure walone purade po ses arimés lirikes. Sovint, i sont scrîts a môde di bate di dvize inte deus cåzeus. C' est ç' boket la di si ouve k' a stî ramexhnêye en on gros live, eplaidî e 1923 pa Jules Feller: Œuvres lyriques du poète wallon Martin Lejeune.
On vout ki Jules Feller åye sitî li mambor da Mårtén l' Djonne, lontins dvant di rpubliyî ses ouves.
Vicåreye da Mårtén l' Djonne candjî
Jules Feller a eto conté long et lådje li vicåreye da Martin Lejeune dins l' adrovaedje do live Œuvres lyriques.
Il a mostré comint k' Mårtén l' Djonne boutéve: i scrijheut tos les mots walons k' il oyeut dire di ses malådes, dins l' payis d' Dizon, mins eto des djins k' i rescontréve tins d' ses condjîs a Solire, a Meu, a Erezêye.
Il a eto bråmint lî des antolodjeyes di fjheus d' arimés, e francès et en itålyin, po studyî leus tinmes. (C' est Jules feller ki lyi aveut consyî).
C' est eto Feller ki lyi rcoridjive tos ses scrîts et i notéve todi spepieuzmint çou ki s' mambor lyi rmostréve.
Les tinmes da Mårtén Ledjunne candjî
Il a tchanté li tinrûlisté d' on pere, l' amour simpe, li compassion po les pôves. I vos toitche on clapant tåvlea d' ene pormoennåde di des hanteus, do prumî pas d' èn efant, del prumire djournêye di scole. I vos discrît come on pondeu on bribeu, onk ki nolu ni rwaite, on djouweu d' ôre, li vî hierdî et l' taeyeu d' legnes. I vos emantche des sinnes ki vikèt so les greves, so les ramtaedjes et les margayes di cåbaret. I vos sait eto cåzer del nateure, do rew ki court so les doyes des ôneas, des froedeures, des magriyetes, di Mouze a Lidje, evnd.
Sacwants rcweraedjes da Martin Lejeune so les motlîs candjî
- Lejeune, Martin, Vocabulaire technologique wallon du filateur en laine au pays de Verviers, divins: BSLW, T.39, 1899, pp. 261-280 (rahouca "E143" dins l' Djivêye des motîs do walon).
- Lejeune, Martin, Vocabulaire technologique wallon-français du médecin, divins: BSLW, T.40, 1900, pp. 319-396 (rahouca "E128").
- Lejeune, Martin, Vocabulaire technologique wallon-français de la filature de laine peignée, divins: BSLW, T.40, 1900, pp. 465 (rahouca "E129").
- Lejeune, M., Vocabulaire technologique de l'apprêteur en drap du pays de Verviers et des industries qui en dépendent, divins: BSLW, T.40, 1900, pp. 431-460 (rahouca "E131").
Djudjmint sor lu candjî
- Martin Lejeune, ci fourit on docteur å grand coûr, amoureus di s’ contrêye et des djins d’ amon nozôtes. Èn arawé scrijheu walon ossu (François Nyns).[1]
Hårdêye difoûtrinne candjî
- Pådje da Mårtén L'Djonne (so l' Aberteke)
Vos trouvroz des racsegnes so les ouves da Martin Lejeune, u les ouves zeles-minmes, so Wikisourd e walon.
Li Wiccionaire si rsieve di sacwantès fråzes da Martin Lejeune po-z enimådjî des mots k' i gn a.
Sourdants candjî
- ↑ Arimés da Mårtén L’Djonne, Li Rantoele l° 59, waeyén-tins 2011