Maladeye des waides
Li maladeye des waides ou maladeye des yebes (e-n inglès Grass sickness), c' est ene maladeye k' acsût les tchvås, les ponès et les ågnes.
C' est ene maladeye des niers do sistinme nierveu cintrå et periferike, mins aprume les cis do sistinme nierveus otonome (did la si ôte alomåcion di dizotonomeye des tchvås).
Totes les rascråwêyès biesses crevèt.
Istwere des cnoxhances candjî
Elle a stî discrîte pol prumî côp e 1907 e l' Escôsse.
Cåze candjî
On n' kinoxhe nén co bén l' cåze. Mins on nel trouve ki so les tchvalidîs ki paxhèt, nén les cis ki dmornut e ståve.
Les dierinnès idêyes, c' est ki ç' sereut ene sôre di botulisse (epweznaedje pal tocsene di Clostridium botulinum)
Mineyolodjince candjî
Li maladeye si rescontere dins tote l' Urope bijhrece.
Li må s' voet aprume å bontins, li moumint ki l' yebe crexhe. Gn a eto des cas å waeyén-tins, cwand i rploût et k' i n' fwait nén trop froed.
Senes del maladeye candjî
Gn a pont d' five.
Onk des pus rlomés senes, c' est l' paralizeye do farink, k' espaitche les tchvås d' avaler, minme si raetchon. Li biesse a fwin et soe. Ele maweye l' yebe, mins li mawiaedje ritchait al tere, kecfeye tot rpassant pa les narenes. Parey avou l' aiwe.
Li tchvå est resseré (i n' crote nén). Å sintaedje al mwin, li rectom est setch. Pout gn aveur des trintchêyes.
Li påpire do dzeu toume so l' ouy.
Li cour va trop rade, mågré k' i gn a waire di senes di doleur.