Li moirt di l' åbe (powezeye)

Li moirt di l' åbe, c' est on rlomé powinme da Hinri Simon, sicrît e 1909.

1ire edicion riferlijheye di Jean Haust e 1924 (avou «Li pan då Bon Diu»)

Ortografeyes

Il a stî scrît e 1888, dins on sistinme di dvant Feller, come d' uzaedje dins les anêyes 1900.

Il a stî replaidî puzieurs côps pa Jean Haust e sistinme Feller dins les anêyes 1940.

Il a parexhou so l' Aberteke e rfondou walon dins les anêyes 1990.

Tinme

Li scrijheu mostere on vî tchinne ki des bwejhlîs vont abate.

Li prumire pårteye li mostere dins tote si foice, k' a «bouté sol crestea, inte deus vås». Seur ki:

C' est lu li rwè des tchinnes : li tere end est tote fire.

Mins i n' si fåt måy rafiyî d' ene pôzicion di foice, mågré ki:

Les tåyes end ont djåzé come d' ene viye kinoxhance

Ki leus peres ont veyou k' i n' estént k' des efants.

… et l' ont todi respecté.

Mins gn a on martchand d' bwès ki passe on djoû adlé lu:

Il a veyou d' on côp d' ouy çou k' i valeut come çanses.

Adon, c' est tote li spoûle di l' abataedje d' èn åbe, mins do vî tns des hepes et des cougneyes (sins tronçneuse, edon).

Après awè souwé ene tchimijhe, les bwejhlîs arivèt å coron d' leu poenne:

Li tchinne s' abate d' ene pîce, li crestea resdondixh

Et l' tere tronne, dismetant k' on groûlaedje di tonire,

Si stårant dzeu les bwès, va mori dvins les vås.

Li scrijheu si distoûne adon des bokions, et s' è va rdjonde on tcherweu k' overe dins les tchamps. Il a yeu ene hisse, tot-z åyant tchaire l' åbe. I louke li crestea, et voet l' trô dins l' roye do cir. Et l' ome, sins l' voleur va co adouyî ç' costé la traze et co traze côp, tins di s' tcherwåjhe. Ca:

C' est k' i rsint dvintrinnmint li rgret k' on-z a do piede

Ene sacwè ki vs atneut, k' on n' rivoerè måy pus.

Tecse do powinme

Li tecse est eplaidî so Wikisourd:

• Modêye Haust
• Rifondou walon

Cisse-ciale (li dierinne) aveut ddja parexhou so l' Aberteke.

Pîtaedje et rimes

C' est tos zandrins, sins ene seule flotche di pîtaedje.

Li scrijheu n' a nén trop di keure des rimes. Les deus prumîs vers ni rimèt nén ddja: «vå» / «biesse»

Les deus d' après pôrént awè rimé dins l' mwaisse modêye: «come èn î» / «agritchî l' cî». Mins li rmetaedje e Feller pa Djhan Haust si fjha tot shuvant les cognes di Lidje, çou k' anixhila l' rimaedje: («come in-i» / «agridjî l' cîr»).

Gn a kékes rimes di tenawete, mins on pout dire ki c' est d' astcheyance:

Dismetant k' ses raecenes, pareyes a des mwins d' fier,

Schåyèt les durès rotches po djonde li cour del tere.

Ôte pårt, ci n' est k' des axhiltances:

Les oujheas l' ricwerèt, li mansåd fwait s' niyêye

Divins ene fotche conte si bôr et, cwand l' Beaté tchereye

Shuvance

Divant l' disbåtchmint k' on pout rsinte al fén do powinme, Hinri Simon a riscrît ene shûte, "li rvindje di l' åbe", la k' on va siervi les plantches do vî tchinne po fé l' waxhea do mwaisse bokion.

Li passaedje "l' efexhaedje di ses coxhes fijhèt come des hardeyès vôsseures, si bén k' on croet k' on mousse dins ene eglijhe" a fwait mådjiner a Jacques Warnier tot on roman, "L' efexhaedje".

Hårdêyes difoûtrinnes

• so Wikisourd: Li moirt di l’ åbe (e rfondou, et did la, eviè des ôtes ortografiaedjes)
• (so l' Aberteke)
  • Tecse do powinme
  • Tecse di "Li rvindje di l' åbe"
• 
  • Diclamaedje 1 (sol plake 33 toûs di l' antolodjeye Piron)
  • Diclamaedje 2 (pa Jean Loos, sitroete plake do Coirneu)