Indicatif prezintrece
L' indicatif prezintrece ou prezint d' indicatif, c' est on tins di l' indicatif ki mostere ene accion k' a åk a vey avou l' tins d' asteure.
Piceures mostrêyes på prezint d' l' indicatif
candjîLi piceure mostrêye pa l' indicatif erirece pout esse :
- on vraiy prezint :
- Cwè çki t' fwais ? :: Dji magne (dji mindje).
- Eyou ess ? :: Dji so dins l' gåraedje, ki saye di remantchî on mantche di ramon.
- on forveyou prezint :
- Cwand dji di blanc, ti dis noer.
- Si vos vnoz dmwin, houkîz nos å telefone.
- on passé riviké come on prezint :
- Les Almands bombardént : dji cour radmint a l' abri, et kî çki dj' î rtrouve : mi feme ki s' resseréve siconte do vijhén.
- on futeur dedja viké come on prezint :
- Est çki t' rexhes al nute ?
- Cwè çki nos fjhans dmwin ? î alans dj' u nén, a leu raploû ?
- Les Bedjes corèt (cournut) l' 100 metes olimpike mårdi ki vént a 8 eures å matén.
Emantchaedje des codjowas
candjî1ire djin do singulî
candjîLi cåzant (et l' cåzante) si fôme :
- tot rsaetchant l' cawete do viebe :
- sketer : dji skete ; magnî : dji magne ; braire : dji brai ; s' ashir : dji m' ashî ; boere : dji boe.
- tot leyant l' infinitif insi :
- fini : dji fini ; rexhe : dji rexhe ; bate : dji bate
- tot radjoutant ene cawete å bodje do viebe :
- tchicter : dji tchictêye ; mostrer : dji mostere; tcheryî : dji tchereye ; (Lidje) fini : dji finixh.
- tot eployant èn ôte bodje :
- aler : dji va ; fé : dji fwai ; voleur : dji vou
2inme djin do singulî
candjîL' atôtchî (et l' atôtheye) ès fôme :
- tot radjoutant S al cogne del prumire djin :
- ti sketes, ti t' ripaxhes, ti tchictêyes, ti mosteres, ti vas, ti vous
- sol minme cogne ki l' prumire djin :
- ti finixh (Lidje)
- dins ene fråze di dmande sins sudjet, tot radjoutant l' cawete -ss, si l' codjowa finit pa ene voyale :
- ti vass taire, al fén !? vouss on vere di bire ? boess ene sacwè ? ass fwin ? wice ess ? (mins : pinses tu ? est çki t' rexhes al nute ? est ç' ki t' vas co a messe ?)
3inme djin do singulî
candjîLi rwaitant (et li rwaitante) si fôme:
- sol minme cogne ki l' prumire djin :
- ele magne, i tchictêye, ele mostere, i pixhe, i tchereye, i finixh, i s' ripaxhe, i va.
- tot radjoutant S al cogne del prumire djin :
- i finit, i brait, ele s' ashît.
- dins ene fråze di dmande avou l' prono sudjet padrî, tot radjoutant l' lete di beloyance -t, såf si l' codjowa finit pa on « t » :
- magne-t i ?, mostere-t ele ? rexhe-t ele co totes les shijhes ? va-t i co a messe ? prind-t ele ses pilures ? (mins : est çk' i vout on vere ossu?)
Djins do pluriyal
candjîPo totes les djins do pluriyal, on s’ sieve do bodje A do viebe.[1]
Dins des ôtes langues
candjîSourdants
candjî- ↑ Scoles di Bive, 25 di setimbe 2012