Escôswès (tîxhon)
L' escôswès (èn escôswès : Scots, /ˈskɔts/), c' e-st on lingaedje tîxhon ki s' djåze è l' Escôsse eyet el Bijhe-Irlande. C' e-st on près parint di l' inglès.
Il nel fåt nén cmaxhî avou l' escôswès gayelike, k' e-st on lingaedje celtike ki s' djåze divins les Highlands (Hôts Payis). I nel fåt nén cmaxhî nerén avou l' inglès d' Escôsse, k' e-st ene sôre d' inglès ki s' rissént di l' escôswès (tîxhon). On voet bén ki l' escôswès (tîxhon) e-st aparinté a l' inglès a pô près del minme manire ki l' walon e-st aparinté å francès.
Li fameuse tchanson Auld Lang Syne e-st èn escôswès.
Plaece et rcnoxhance
candjîL' escôswès (tîxhon) est ricnoxhou come on lingaedje do payis è l' Escôsse (avou l' escôswès gayelike).
L' escôswès si djåze dins les Lowlands ("bas payis") di l' Escôsse. C' est ça k' on l' lome eto lallans. I gn a sacwants pårlers, come li dorike, li teri ou l' escôswès d' Irlande.
Istwere
candjîL' escôswès provént des pårlers tîxhons ou vî inglès del bijhe di l' ilea. I si rsént ene miete eto do vî norwès, li lingaedje apoirté påzès Vikings dins les anêyes 800 et des, et do gayelike. Il a pris l' plaece do lingaedje des Picti å cmince del Moyinådje.
A pårti di 1603, cwand li rwè d' l' Escôsse Djåke VI a bagué a Londe, l' escôswès a cmincî a rescouler. Il a co portant siervou d' lingaedje po les belès letes. Li powête escôswès l' mî cnoxhou, c' est Robert Burns. Des fameus scrijheus inglès come Robert Louis Stevenson eyet Walter Scott on scrît èn escôswès eto.
I gn a co nou rfondou escôswès, ni minme di scrijhaedje lådjmint ricnoxhou. Å cminçmint fo 20e sieke, li scrijheu Hugh MacDiarmid a waitî do mete so pî on rfondou escôswès po les belès letes k' il aveut batijhî tot simplumint Lallans.
-
Nombe di djins, a pårti di troes ans, ki djhèt k' i cåzèt bén escôswès (Escôsse). -
Nombe di djins, a pårti di troes ans, ki djhèt k' i cåzèt bén escôswès (Bijhe-Irlande). -
Plake èn inglès, irlandès eyet escôswès (el Bijhe-Irlande).
