Spicia
| Epiceya | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Picea abies - epiceya | ||||||||||||||
| Rindjmint sincieus | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| No e sincieus latén | ||||||||||||||
| Picea sp. | ||||||||||||||
Li spicia[1] (pus sovint dizo cogne francijheye: l' epiceya) ou sapén ordinaire, c' est l' åbe sapinrece li pus corant el Walonreye.
On l' lome sovint sapén mins les sapéns eyet les spicias ni sont nén do minme djinre botanike.
No do djinre e sincieus latén : Picea sp..
Indjes
candjîOn trouve tot costé e Walonreye li comon epiceya (Picea abies).
Des côps, on a ossu planté l' epiceya di Sitka (Picea sitchensis).
Istwere
candjîIl a stî planté bråmint al fén do 19inme sieke, kimince do 20inme sieke so les hés, les trîxhes et po-z assouwer les fagnes.
E 21inme sieke, li reschandixhaedje del Daegne et les setchresses k' eshuvèt fwaiynut rcrinde bråmint des rujhes des spicias e l' Walonreye sol difén do 20inme sieke.
Vicaedje
candjîI n' leye cåzu pont d' plante crexhe dizo lu. Ça pout fé des rujhes dins des plaeces pol nateure come les troufreyes oudonbén les brouwires, ewou ç' k' on saye di les oister.
El Walonreye, on nel pout planter ki dins les aires di bwès. Mins end a k' è plantèt dins les tchamps, tot djhant k' c' est po des sapéns d' Noyé.
Les spicias sont åjheymint råyîs des timpesses, et fé des chablis.
Uzaedjes
candjîOn s' endè sierveut voltî come bwès d' mene.
On ndè fwait des plantches et des bwès d' tcherpinte. Po çoula, on ratind k' il åyexhe 60 ans.
Les spicias ni doeynut nén passer les 100 ans, ca i pierdèt d' leu valixhance.
Les spicias scolités si vindèt po pîce di pwin.
Si bwès est foirt eployî e mnujhreye, po les bassès ovraedjes, et po fé des måjhons d' bwès.
Li "pichpin", c' est ene sôre impôrtêye, pus blanke, k' esteut foirt al môde dins les anêyes 1970.
On pout aler ramasser ås carotes di sapén po-z esprinde li feu.
Maladeyes
candjîOnk des scolites: scolite di l' epiceya (Ips typographus).
- ↑ sorlon riwalnijhaedje shuvant prononçaedje da Jules Lucy, gåre di bwès so ene videyo e walon prodûte på Muzêye do Pårlaedje e l' Årdene e 2023.