Sinonimeye
Des sinonimes u des Piron-pareys[1], c' est des mots ki vlèt dire djusse, u a pô près, parey.
Li contraire d' on sinonime, c' est on contråve
Sôres di sinonimes
candjîPo les vraiys sinonimes, n' a nol adire inte les deus mots. Mins, å cmince, il estént seurmint eployîs dins des coines diferinnes do payis, u dins des coûtches sociåles diferinnes.
Po les ôtes (rishonnants mots), gn a des diferinces ki polèt esse tetenes u pus grandes.
Ritchesse d' on lingaedjes e sinonime et linwe-ehåyaedje
candjîPus ki l' lingaedje est omodjinne ey erîlé, moens k' i gn a des vraiys sinonimes. Les ptits lingaedjes sont sovint foirt ritches e sinonimes. On cåze, metans, di l' occitan k' a deus troes côps dipus d' mots kel francès, dandjreus a cåze del sinonimeye.
Come les ôtes lingaedjes coinreces, li walon est foû ritche e Piron-pareys, des vraiys et des rshonnants mots, aprume dins sacwants tchamps do lingaedje.
Sacwants vraiys sinonimes dins kékès langues
candjîen almand
candjî- Samstag & Sonneabend (semdi)
en arabe
candjî- aaoud, xhil & faras (on tchvå)
e francès
candjîen inglès
candjî- I shall go & I will go (dj' irè)
e neyerlandès
candjîe walon
candjîSacwants sinonimes e walon
candjîberdeler
candjîLi mot "berdeler", purade eployî foû do Payis d' Lidje, a sacwants sinses.
- Les sinonimes avou l' sinse: "cåzer po n' rén dire" (rahoucant mot e francès : babiller) : ramter, tchafyî, cacter, ragadler, ravåder, ramadjî, pirlodjî, djawyî, djaivler.
- Les sinonimes avou l' sinse: "cåzer bråmint avou des soçon(e)s" (rahoucant mot e francès : bavarder) : plaider, copiner, djåspiner.
- Les sinonimes avou l' sinse: "cåzer et dire do må" (rahoucant mot e francès : cancaner): canler, bawyî.
- Les sinonimes avou l' sinse: "criyî so (ene sakî) : (rahoucant mot e francès : engueuler): barboter, atouwer, tutweyî, gueuyî.
- Sinonimeye po "li ci ki berdele bråmint" (rahoucant mot e francès : bavard): tchafete, berdeleu, berdelåd.
dobleure & ridobler
candjî- Recråxhî sol wiccionaire : Sinonimeye:volêye di côps
- volêye di côps.
- Rahoucant mot: ene dobleure.
- Rahoucant mot e francès : raclée.
- Sinonimeye: ene axhlêye, del calote, ene coreccion, ene danse, ene deguzene, ene degrincêye, ene diguedinne, ene disdjalêye, ene dispoûslêye, on doblaedje, ene doblêye, ene docsinåde, ene docsineure, ene docsinêye, ene doguete, ene dôpinêye, ene dôpinne, ene douye, ene frotêye, on gorlaedje, del pene, on ploumaedje, on ploumtaedje, ene plouzêye, ene ramoujhnêye, ene rapasse, ene ratournêye, ene rigodinne, ene rosseure, ene sipoûslêye, ene sitronnêye, ene sôdeure, ene taenaesse, ene taene, ene tatouye, ene tijhnêye, ene toirtcheye, ene trimpe, ene volêye; Loukîz eto sol Wiccionaire.
Pa stindaedje do sinse, tos ces mots la polèt voleur dire pierdaedje sins rispiter a on djeu, ene lûte, ene bate, ene guere, on match.
- Eployaedjes :
- diner u fote ene dobleure : bate (ene sakî, ene biesse) comifåt. On dit eto: ridobler.
- ramasser; u atraper, u aveur, u riçure, u haper ene dobleure: esse batou
- Eployaedjes :
- bouxhî a grands côps so (ene djin, ene biesse). Tos ces mots la polèt voleur dire eto: bate platmint (å djeu).
Tos ces mots la polèt voleur dire eto k' on-z a stî batou platmint (å djeu, dins ene batreye militaire, evnd.).
seure mene
candjîèn nén esse binåjhe, et l' mostrer a l' tiesse k' on fwait.
- fé ene seure mene.
- fé ene tiesse come èn ouxh di gregne, come cwate samwinnes di plouve.
biesse
candjî- Nos et addjectifs : dôpin, dôpinne, alourdisse, alourdinaesse, coignåd, coignoûle, lourd pot, boirgnaesse, oirgnaesse, bourike.
- Ratourneures
- biestreye dôpinreye.
- Loukîz a Gaston Libiestreye.
ome, feme ki n' våt rén
candjî- Loukîz a : Sinonimeye:ome ou feme ki n' våt rén
- rahoucant mot: rénnvåt.
- sinonimeye: bindeye, canvolant, rékem, rékemî, vårén, vilvôr, albrant.
- feme ki n' våt rén : guintche, cånoye
djéryî après ene sacwè
candjî- rahoucant mot: djeryî.
- sinonimeye: péyî après, rimer après, bediver, lamer, blefer après, gleter après, awè l' misse di, awè må l' vinte après, awè må l' panse après, esse a l' eveye di, saetchî l' linwe après.
onk (ene) ki n' a nén tote si tiesse
candjî- Recråxhî sol wiccionaire : Sinonimeye:Dimey doûs
- rahoucant mot: dimey-doûs
- sinonimeye: nén tot djusse, on pô drole, nén come èn (ene) ôte, bardouxhî, dimey-cougnî, ewaeré, saizi, sokea, foû-scwere.
- Ratourneures:
emantchî ene sakî
candjî- Loukîz a : «Sinonimeye:groujhî»
- rahoucant mot: emantchî (rôler)
- rahoucant mot e francès : duper.
- sinonimeye:
solêye
candjî- Loukîz a : «Sinonimeye:sô et sôlêye» (sol Wiccionaire)
haper al doûce
candjî- rahoucant mot: sicroter.
- rahoucant mot e francès : chiper.
- sinonimeye: Wikt:haper, noper, Wikt:reuchyî
Ôtès pådjes di sinonimeye diswalpêyes dins l' Wiccionaire
candjîDins l' Wiccionaire, on-z a porshû l' diswalpaedje di pådjes di sinonimeye :
Sourdants
candjî- ↑ noûmot atåvlé pa Jeannine Lemaître dins li rvuwe La Wallonne diviè 2005.