Croejhådes d' efants (1212)

Les deus croejhådes d' efants, c' est deus convoyes di djonnès djins, nén scolés po les gueres, ki s' metnut e-n erote eviè l' Palestene, afîsse d' aler dlivrer li Sinte Tere des muzulmans.

Ça s’ passa e 1212, inte li cwatrinme et l’ cénkinme croejhåde.

Ene des convoyes endale do Sint Impire Romin Djermanike (ki l' Walonreye est dvins). Elle a stî shuvowe istoricmint. L' ôte s' ahiva el France, mins n' a cåzu pont d' sourdants istorike po-z acertiner les istweres k' ont stî scrîtes dissu.

Croejhåde do Sint Impire Romin Djermanike

Dins l' Sint Impire Romin Djermanike, li trope di djonnes croejhîs est moennêye pa on bierdjî, Colas, 30 ans vî, ki provént d' après Cologne.

I s' aveut metou a pirlodjî les djins, dijhant k' i gn aveut ene andje ki lyi aveut aparexhou. El lyi promete ki, docô k' il arivrént a Djinne, li Mîtrinne Mer di drovreut et k' i pôrént aler a pî disca l’ Palestene.

Di Cologne, les «Croejhîs» shuvnut l' Rén. A tchaeke veye, li trope s' aspexhit, tantea k' i sont bén 20.000 djins cwand i cwitèt l' Almagne pa Båle.

Mins i n' ont pont d' solés ni d' amonucions. E l' Almagne, il estént bén ascoyîs pås djins ki les nourixhént. Mins po passer houte des Ales, c' est ene ôte pwaire di mantche. Les troes cwårts di l' espedicion mourt drola, si bén k' i n' sont pus k' 7000 a-z avni e l' Itåleye.

A Djinne, pol miråke do findaedje del mer, c' est tintin, mågré des priyires et des rapriyires. Bråmint des sorvicants, sogne di rpasser les montinnes, s' egadjèt come mandayes. End a bråmint ki morèt d' fwin et d' mizere. Les sorvicants ki rarivèt e l' Almagne, les djins riyèt d’ zels.

Croejhåde francesse

Istwere sicrîte

El France, c’ est ene trope di 30.000 djins, des djonnes di pôvès familes. I sont moennés pa on lomé Stiene, on bierdjî di Cloye-so-Loir, dilé Orleyan. Il åreut yeu ene aparexhaedje do Crisse ki lyi åreut dné ene lete po li rwè Flipe-Ogusse di France.

Les djonnes, motoit 30.000, montèt so Paris po vey li rwè. Ci-cial dimande cwè a ses conseyîs. Mins i n' dene nén si åjhmince al croejhåde. Dabôrd, n' a pupont d' traece di scrijhaedje del paskeye pa des istoryins (poy ki li rwè n' vout nén). Ont i ndalé cwand minme, ou s' ont i disrashonné ?

Riscrijhaedje da Alberic

Li seu scrijhaedje sol divni del croejhåde des efants francès a stî riscrîte bén après pa on moenne do moustî d' Troes-Fontinnes, dilé Chalon-el-Tchampagne, èn ome k' åreut vnou å monde do costé d' Lidje. Mins les istoryins n' ont måy aveuri ci scrijhaedje la.

Les djonnes s' årént rashonné a Avignon, et did la wangnî Marseye.

I piyèt po magnî. I sont rascråwés di totes sôres di maladeyes a cåze del pômagne et do waire d’ idjinne.

Arivés a Marseye, i priyèt eto l’ Bon Diu d' adrovi l' Grande Aiwe, mins al vude. Mins zels ni s' discoraedjnut nén.

Les martchands d’ Marseye s’ endè dvèt mete cwite, ca i hapèt dins tos les botikes po magnî. I trovèt ene vudindje: i lzî vont louwer des bateas po les moenner el Palestene. Les djonneas croejhîs prindèt çoula po ene boune aweure ki vént do Bon Diu.

I sont etaessîs dins deus bateas fortcherdjîs. Après deus djoûs, i disbarkèt so l’ iye Sint-Pire, dilé l’ Sardingne. Gn a deus bateas k’ afondrèt, Les passaedjîs et l’ ekipaedje sont pol diåle.

Gn a cénk bateas ki schapèt, et porshuve leu voye. Mins les marins, c’ est des martchands di sclåves. I vindèt les djonnès djins ås Arabes.

Sorlon l’ idêye di leu prôpietaire, i sont bén traitîs, et polèt minme dimorer crustins (400 did zels). Mins des ôtes les oblidjèt a si cviersî a l’ islam. Les cis k’ årént rfuzé årént stî touwés.

Risicrijhaedjes modienes

Bråmint des cnoxhances so ces sacwès la vinèt d' on live d’ on lomé Marcel Schwob, sicrît e 1895 "La croisade des enfants".