Messe e meynute
Li messe e meynute[1], c' est ene messe k' on dit li 24 di decimbe a meynute (c' est don l' prumire eure do djoû do Noyé). Ele rimimbere li skepiaedje da Djezus-Cri.
Tchants del messe e meynute candjî
Li rlomé tchant e francès Minuit chrétien esteut tchanté tos costé a meynute petante.
On raconte ki les paroles «l'Enfant-Dieu descendit jusqu'à nous» ont stî rcandjeyes a «… parmi nous», po les Walons n' nén comprinde canou (mozete).[2]
C' est sol tipetape di Minuit chrétien ki Théophile Bovy scrijha «Li tchant des Walons».[3]
On pout tchanter eto li «Nute påjhûle»; «Acoroz, fideles crustins» u «Il est la, nosse pitit valet». Oudonbén onk des vîs noyés walons.
Rilomêyès messes e meynute candjî
Li messe e meynute al båzlike di Noyé a Betleyem est shuvowe pa des perlins do monde etir. Dispu les acoirds d' Oslo, li prezidint del Palestene (Yasser Arafet, pu Mohammed Abbas Aboumazen) î prind pårt a tote li liturdjeye del parole (prumire mitan del messe).
Après messe, les priyesses et les perlin pasnut å «Trô d' rotche del Nexhance», sorlon l' creyance des crustins do Levant ki Djezus a skepyî e-n on trô d' rotche, et nén dins on ståve.
Dijhaedje di troes bassès messes candjî
On è cåze dins les Lettres de mon moulin da Alphonse Daudet, rimetowes a môde di binde d' imådjes ratournêye e walon pa På-Hinri Tomsin.
Doûcès creyances a vey avou l' messe e meynute candjî
On creyeut k' e ståve a doze eures a meynute, les biesses si metént-st a djno et dvizer inte di zeles. Li ci ki veyeut çoula toumée aveule.[4]
Po sawè l' tins k' i frè les doze moes d' l' anêye, divant d' aler a messe e meynute, prinde èn agnou, el peler et prinde doze belès peletes a mete so ene tåve (el tchambe ås pemes ou e gurnî); mete ene piceye di sé dissu tchaeke pelete. Tot rivnant d' messe e meynute, alez vey çou ki l' sé a divnou. Si l' sé est tot fondou, ça srè on moes avou bråmint d' frexheur: del plouve u del nive; si l' sé est a mitan fondou, c' est ki l' tins halkinrè, inte do bon et do mwais tins; si l' sé n' a nén fondou, c' est des moes k' i frè setch, avou on bea solea.[5]
Alére candjî
(so l' Aberteke)
Sourdants candjî
- ↑ Dandjreus l' pus viye ratourneure, ki s' pout comprinde "messe emey nute (å mitan del nute); coinreçmint messe a mînute, messe a meynêt, messe di mînûte; ossu messe di meynute.
- ↑ G105
- ↑ Emile Sullon, cassete Lucyin Mahin l° 27, octôbe 1998.
- ↑ Joseph Lahaye
- ↑ Pire Otdjåke, emission Foû des rays l° 4, decimbe 2019.