Hôt-Fayi
Hôt-Fayi (fr: Haut-Fays), c' est èn ancyin ptit ban del Walonreye, rebané avou Dåvdisse, e l' province do Lussimbork.
C' est la k' i gn a l' måjhon-comene del novele intité d' Dåvdisse.
Mwaissès dnêyes candjî
- Limero del posse: 6929 (vî limero 6888)
- Limero diyalectolodjike: Ne 19
- Hôteur: 440 metes (433,78 m sol soû d' l' eglijhe)
- Eplaeçmint sol daegn: 50°N 5°1'E
- Dimanants: 699 (1893)
- Vîs scrijhas: villa Alti-Fageti (1139); Olfait, Offays, Hoffays.
- Eglijhe: odjivåle a 3 nefs (1855)
- Patron: Sint Rmåke.
Djeyografeye candjî
C' est dins l' aroyaedje di Hôt-Fayi ki sourdént les aiwes di:
- Rancene (Ransina, e 770) ki court sol hamtea d' Mont, poy a Djimbe po rdjonde l' Almaxhe.
- Wimbe ki dschind so Fåmene et s' taper a l' aiwe di Lesse a Viyé-so-Lesse.
Istwere candjî
On n' conoxhe pont d' documints divant li XI° s., adon ki Olfait payive des démes a Ståvleu. Vineut-i do pagus di Welin u d' Graide, al donåcion di 746? I n' a waire dimoré a Ståvleu, po rivni bén vite ås signeurs di Sclassin.
I fåt ratinde li guere di Cint Ans po k' on cåze di Hôt-Fayi, pol piyaedje di 1635 et l' pesse di 1636.
Li 7 di måss 1791, i gn a-st ene escarmoutche eter les Otrichyins et les Patriyotes, tins d' messe. Èn obus sclate sol soû d' l' eglijhe et les Patriyotes si rtirèt so Bive. Dedja piyîs on cop dvant, li viyaedje va co l' esse après et les djins ni toutchront rén come damadje. Dizo les francès, Hôt-Fayi a erité d' Djerene, k' aveut stî discandjî avou Snaye (Wancene), conte do molén d' Tanton.
E 1914, c' est d' Hôt-Fayi k' ont vnou les Almands ki s' ont batou a Bive.
Li signoreye di Sclassin candjî
Sclassin (Sclassen, Esclassen, Esclassey) pôreut vni do tîxhon "sclass" û "schloss", tchestea dins l' almand modiene. Li Sclassin d' Hôt-Fayi, c' est on ptit hamtea a mitan cresse eter li Mont et Hôt-Fayi. On-z î a todi conoxhou on tchestea, minme s' i n' egzistêye pus enute, puski les francès l' ont distrût e 1554. Mins li måjhon basteye a ç' plaece la poite todi l' no d' "tchestea".
Les tchesturlins, zels, ont migré å Mont, dlé Djimbe et z-î basti ene grosse cinse todi en activité. Dins on meur do manwar, si trouve ene grande pire datêye di 1593, ås åres des Lardinois de Ville, k' estént e pårteye signeurs di Sclassin et k' ont co ene ôte cinse a Masbourg.
Comint trouve-t on on "Mont" ås boirds del Rancene? On raconte k' al pesse di 1636, des djins ki dmorént å Mont dlé Djedene ont abandné leus måjhons po s' vini astaler dlé Djimbe e wårdant todi l' no d' leu-z ancyin hamtea.
Comene candjî
- An III, dipårtumint francès di Sambe et Mouze, canton d' Welin
- An VIII, arondixhmint di Sint-Houbert
- 1814, dipårtumint francès di Sambe et Oûte, ceke di Dinant
- 1815, province di Nameur
- 1818, province do Lussimbork, arond. d' Måtche
- 1819, distrik do Tchestea
- 1823, comprind Hôt-Fayi, Sclassin, li Mont, Djerene, (et l' mitan d' Djimbe djusk' å 31 decimbe 1837)
- 1839 arondixhmint do Tchestea.
- 1977 rebanaedje dizo l' no d' Dåvdisse, des viyaedjes di Hôt-Fayi, Djimbe, Poitchrece et Dåvdisse.
Tuzance walone candjî
Eredjistrumint candjî
Ciddé, vos ploz schoûter èn eredjistrumint del fåve do vî vî tins «Li bijhe et l' solea» ratournêye pa ene djin did la pol Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la.
