Amerikin (tchå)
L' amerikin ([FR/BE] Filet américain), c' est ene hatcheye tchå. I gn a deus tchås k' on-z endè pout fé avou : el vatche (li pus sovint) ubén li tchivå (pus rålmint).
Edvintaedje candjî
L' amerikin a stî edvinté på tchef brusselwès, Joseph Niels, e 1924.[1] Mins nerén, les prumîs a-z awè fé del tchå ki rshonnéve a di l' amerikin, c' esteut les tatårs. Aprume les peuplåcions di tchiminåds ki vikît e-n Azeye mîtrinne.[2]
Alouwaedje candjî
L' amerikin est foirt alouwé e Beldjike, mins il est bråmint moens alouwé e France. Li pus sovint, i s' mindje avou ene tåte ubén ene ôte sôre di pwin, mins on-z el pout mindjî come on soper ewalmint. Èç hatcheye tchå la, ele si mindje todi froed. Come scrî padzeu, il egzistêye sacwants nos diferins po l' amerikin eyet i nd a totplin des varyistés totavå sol Daegne.
L' amerikin eyet les ôtes amagnîs del minme sôre ont divnou peuprece dispu les anêyes 1970.[3]
Sôres candjî
Amerikin bedje candjî
- Amerikin nateure (foncé rodje ; wapisse, a rassåjhner)
- Amerikin apresté (orandje ; nén-pica)
- Amerikin martino (orandje ; pica)
Amerikin francès candjî
L' amerikin francès ([FR] steak tartare), ci n' est nén l' minme sacwè ki l' amerikin bedje. Li prumî est pus vî k' el deujhinme, veyanmint k' elle egzistêye dvant 1924.[4]
El diferince inte l' amerikin francès eyet l' amerikin bedje, c' est k' dins l' dierin i gn a del mayo ddins.[1] Li francès a divnou peuprece tins del guere franci-prusyinne di 1870, wice ki les sôdårds si siervît del tchå des tchvås come amagnî.[5] Mins nerén, Joseph Favre, on tchefcok swissi-francès a ramonté, tins d' ses ricweraedjes, l' amerikin francès disk' e Pologne.[6]
Santé candjî
Normåldimint, on n' pout nén må avou tos les controles, mins i pout awè on vier solitaire tot mindjant di l' amerikin.[7] C' est todi mî d' e mindjî dins les 24 eures après l' awè acaté. Houte di çoula, c' est çki mwints botchîs conseynut.[8]
Li Cinte di l' amagnî neyerlandès ([NL] Voedingscentrum Nederland) dmande voltî åzès sakîs k' ont ene fwebe santé, ås femes k' ont l' balon ey ås djonnes efants d' ahouwer d' mindjî di l' amerikin.[9] Avou ça k' ci Cinte la dmande voltî ås mindjeus d' el mindjî el djoû ewou çk' is l' ont acaté.[10] Sapinse a l' Institut Nåcionå del Santé Publike eyet di l' Evironmint neyerlandès ([NL] Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu), on pout må, après deus djoûs, d' atraper ene tocsoplasmôse.[11]
Hårdêye difoûtrinne candjî
El fôrmule k' est metowe so l' waibe ki rind bon dvwer a Joseph Niels.
Referinces eyet sourdants candjî
- ↑ 1,0 et 1,1 https://web.archive.org/web/20230702135357/https://www.favv-afsca.be/nosaliments/filetamericain/maillesdufilet/
- ↑ https://www.rtl.fr/actu/food/inventeur-steak-tartare-7900000297
- ↑ https://www.rtbf.be/article/connaissez-vous-lhistoire-de-lamericain-prepare-10977658
- ↑ http://niels1926.be/la-recette/
- ↑ https://www.tastingtable.com/934218/the-unique-history-of-steak-tartare-once-a-snack-of-warriors/
- ↑ https://www.britannica.com/topic/steak-tartare
- ↑ https://www.viata.be/ver-solitaire
- ↑ https://www.lavenir.net/regions/verviers/verviers/2011/06/25/a-consommer-dans-les-24-heures-A373BUWRCFGLDAETX5W5USUTXI/
- ↑ http://www.voedingscentrum.nl/nl/voedingscentrum/nieuws/pas-op-met-filet-am%C3%A9ricain.aspx
- ↑ https://www.voedingscentrum.nl/nl/nieuws/bewaarwijzer-uitgebreid-beschikbaar-als-app.aspx
- ↑ https://www.rivm.nl/nieuws/invriezen-filet-americain-leidt-tot-daling-ziektelast-zorgkosten-en-kosten-voor-speciaal