|
[[Categoreye:linwince]]
[[Categoreye:sociolodjeye]]
[[Imådje:francard_situdiants.jpg|thumb|250px|right|TP d' sociolinwince avou les studiants do Noû-Lovén a Bietrès]]
Li sociolinwince est diferinne do [[linwe-ehåyaedje]], la ki c' est les linwincieus u les bouteus po on lingaedje ki sayèt di fé bodjî l' societé po-z amidrer si statut, u li manire del djåzer u del sicrire.
Gn a des racsegnes pus speciåles sol walon sol pådje del [[sociolinwince do walon]].
== Istwere del sociolinwince ==
* LAKOFF, R. T. (2000), ''The Language War', University of California Press, Berkeley'', Californeye.
== Sociolinwince e walon ==
Tuzêyes di sociolinwince, sins chifes.
* [[Jules Feller]], cwand i tournéve avou [[Djhan Haust]] po trover des temons po l' ''Dictionnaire Général de la Langue Wallonne'', inte 1900 et 1910, il a noté sovint li sintumint des djins des viyaedjes cwand i lzî djhént k' il alént fé des rcwerances so les mots e walon. Dins les gros borks, come [[Bouyon]], [[Li Tchestea]], [[Måtche-el-Fåmene|Måtche]] u [[Bastogne]], gn aveut nouk ki vleut responde, sogne di ricnoxhe k' i djåzéve li walon (Feller, ''Notes de philologie wallonne'', 1912). Mins nerén, gn a nou chifraedje di ces reyaccions la.
* Pareymint, li [[Beldjike|govienmint d' Brussele]] n' a måy volou di dmander cwè so l'uzaedje do walon dins les rcinsmints djenerås (1866, 1880, 1890, 1900, 1910, 1920, 1930, 1947), mågré des dmandes del SLLW (''Annales'' [[SLLW]], 24, 1911 p.84-89, 28, 1920 p. 73-90).
* Gn a dinltins yeu des rcwerances sol divizaedje do walon dins les viyaedjes di [[Élessene]], [[Purnôde]] eyet [[Lûtbwès (Viyé-l'-Boune-Aiwe)|Lûtbwès]].
Merveye assez, gn a yeu sacwants studias sol sociolinwince do walon k' ont stî fwaits dins les univiersités flamindjes:
* E. Marckx, ''Etude sociolinguistique de la vitalité du dialecte wallon a Neuvillers (Ne 33)'' (situdia sociolinwistike sol vicansté do pårler walon a [[Nuviyè]]), memwere al l' univ d' Anviesse (''Rijksuniversiteit Antwerpen'') e 1987. On rwaite li porcintaedje di djins ki djåzèt co walon, si c' est des omes u des femes, di kéne ådje, a ké moumint et dins kéne sôre di bate di dvizes.
* Gérard, Nicolas ''La standardisation et l'enseignement des langues régionales romanes de Wallonie à la lumière de son institutionnalisation'' (li rfondaedje et l' acsegnmint des lingaedjes romans del Walonreye veyou pal bawete des soces ki boutnut po), memwere al l' univ do Vî-Lovén (K.U.L.) e 2002. I louke kimint çki 4 soces ki parpinsnut l' walon, tournèt : li [[SLLW]], li [[CRLE]], l' [[UCW]] eyet [[Li Rantoele (soce)|Li Rantoele]].
== Sociolinwincieus do walon ==
(et waloneus k' ont fwait del sociolinwince, tot l' sepant u nén)
* di leu mestî :
** [[Michel Francard]] (linwincieus a l' univiersité) li prumî a aveur rexhou des chifes sol rissintance des djonnes eviè l' djåzaedje e walon. I fjheut responde les studiants ki moussént a l' univiersité di 1988 a 1991. Adonpwis, il a corwaitî li vicansté do walon dins les viyaedjes metous a l' aschate des pårlers walon et [[lussimbordjwès]], [[Tîtindje]] eyet [[Buhô|Bhô]].
** [[Jean-Pierre Hiernaux]] (sociolodjisse a l' univiersité) a acvierné deus tezes, tot fjhant rcweri so les såmes et les idêyes des waloneus.
* fijheus d' tezes et d' memweres.
** E. Marckx e 1987.
** Jacques Werner (acvierné pa J.P. Hiernaux): e 1996, il a fwait responde 20 waloneus, et, did la, fé des trokes, sorlon li sôre di boutaedje k' i rindèt do må po, les idêyes di tchaeke sol walon, eyet leu-z apinse so l' avni do walon.
** Bénédicte Nihoul (acviernêye pa J.P. Hiernaux) e 1997: ele a fwait responde 13 djonnes [[Motî:raprinde|raprindisses]], k' ele lome ([[Motî:waloneu|noû-waloneus]]) : shijh situdiant(e)s ås [[Relîs Namurwès|scoles di walon d' Nameur]], deus scoleus do [[walon e scole]], et troes djouweus d' teyåte e walon.
** [[Lorint Hendschel]] (acvierné pa M. Francard) a studyî li cnoxhance do walon emey les djins d' [[Åssôrt]] e 1998.
** Daphné Leclercq, a corwaitî les cåzaedjes do viyaedje di Bhô e 1999. Et rindjî les respondeus sorlon k' i djåzént kel francès, k' i djåzént deus lingaejes (francès et lussimbordjwès, walon et francès, francès et almand), troes lingaedjes (francès, lussimbordjwès et almand; walon, lussimbordjwès et francès) u cwate lingaedjes (walon, lussimbordjwès, francès et almand).
** Nicolas Gérard (acvierné pa Pierre Swiggers) e 2002.
* ricwereus po leu plaijhi.
** J. M. Remouchamps, e 1920, aveut scrît ås comenes, et lzî dmander s' on eployive li walon dins les dvizaedjes des conseys cominås.
** [[Emile Meurice]] fijha ene inkete, e 1996 a [[Lidje]]. Il dna a 584 djonnes ene djivêye di spots ou d' mots e walon et lzî dmander s' i les comprindént.
** [[Lucyin Mahin]] a fwait sacwants rcweras al vole:
*** E 1994, ene inkete dilé 21 waloneus et rcåzeus rashonnés a [[Transene]], po vey s' i pinsént k' on pleut djåzer e walon di totes sôres di sacwès (avou ene lisse di 25 sudjets k' i faleut dire si åy u non).
*** E 2002, il a cachî so l' uzaedje u l' coprindaedje do walon pa 36 djins k' ont vnou dire leu tchaplet po s' pa, a [[Libråmont]].
* Soces.
** e 1997, l' [[UCW]] a prezinté des statistikes so les rwaitants des teyåtes e walon, bråmint etcherpintêyes pa Luc Baufays.
** e 2004, [[Pablo Sarachaga]], a spårdou sacwantès statistikes sol [[Motî:cibernaiviaedje|cibernaiviaedje]] so les waibes e walon del [[Li Rantoele (soce)|Rantoele]].
* Diyalectolodjisses.
** [[Jean-Jacques Gaziaux]], tot studiant l' uzaedje des pronos d' atouwance, ramexhna des dnêyes sociolinwistikes, so les diferinces d'eployaedje do prono [[Motî:ti-minme 2|ti-minme]] e [[Payis d' Djodogne]] ey e [[Coûtchant walon]]. I djåze ossu del tchuze di [[Motî:dire vos|dire vos]] u d' [[Motî:atouwer|atouwer]] dins diferins léts sociås, come les ovrîs et les gros cinsîs, u inte près-parints. (''Langages et conventions sociales; tutoiement et vouvoiement'', [[Diyalekes di Walonreye|D.W.]], T. 28, 2000, pp 65-86).
== Hårdêyes difoûtrinnes ==
(e francès)
* [http://aberteke.walon.org/sociolinwyince.html Pådje del sociolinwince do walon]
* [http://aberteke.walon.org/sociolinwyince_werner.html Racourti del teze da Werner]
* [http://aberteke.walon.org/sociolinwyince_nihoul.html Racourti del teze da Bénédicte Nihoul]
* Memwere da Nicolas Gérard
** [http://users.skynet.be/ucw/PDF/stscolin.pdf Tot l' ovraedje] (aberwetåve)
** [http://aberteke.walon.org/gerard_memwere.html Rascourti parexhou dins "Singuliers"]
[[af:Sosiolinguistiek]]
| 