Patrice Lumumba : Diferince etur modêyes

 

== Divant l' indepindance ==

 

 

Patrice Lumumba divénrè radmint li mwaisse moenneu indepindantisse do payis.

 

 

E moes d' decimbe 1958, li moenneu pan-africanisse do [[Gana]], [[Kwame Nkrumah]], fijha-st a Accra li Conferince des Peupes d' Afrike, eyet l' movmint d' liberåcion congolès fourit rprezinté pa Lumumba. Rintré e s' payis i fjha-st on metingue divant ene floxhe di djins a Léopoldville (asteure [[Kinshasa]]), et dins s' discours riclamer l' dislaxhaedje do Congo.

Après çoula i gn ourit des disdûts, eyet l' govienmint coloniå bedje aresta Patrice Lumumba et bråmint d' ses shuveus et ls amete di sedicion eyet les mete e prijhon.

 

Li pression populaire fijha k' i fourit liberé e 1960.

Adon i voyaedja el Beldjike, po negocyî l' dislaxhaedje do payis.

Patrice Lumumba va dire "''dins l' tins, des arokes ont stî fwaites, mins asteure nos estans presses a-z ovrer eshonne avou les pwissances k' ont stî chal po fé askepyî on pouxhant novea blok. Si on fwait berwete, ça serè l' Occidint li fåte.''"

 

== Prumî minisse ==

Des vôtaedjes sont fwaits, eyet Lumumba si rclame [[comunisse]] tins del campagne.

Li 23 d' djun 1960 on govienmint di cowalicion est fôrmé avou [[Joseph Kasavubu]] come prezidint eyet Lumumba come prumî minisse.

 

Kasavubu, avou [[Moïse Tshombe]] (aspoyî pal Beldjike) volént federålijhî l' payis; tot l' contråve di çou k' voleut Lumumba, la k' i pinséve ki seulmint on foirt govienmint cintrå poléve si disfinde conte les interesses coloniås.

 

 

:''So les ûtante anêyes di govienmint coloniå nos avans sofrou télmint ki nos n' polans nén co rovyî nos coixheures. On ns a oblidjî a-z ovrer come des esclåves po des salåres ki n' nos permetèt nén ddja magnî assez po n' pus aveur fwin, nén ddja nos moussî, nén ddja nos lodjî, nén ddja aclever nos efants come les binamés k' i sont. Nos avans rçuvou des mocreyes, des traitaedjes, des côps, djoû après djoû seulmint paski nos estans noers. (...) Les lwès d' on sistinme djudiciaire ki n' ricnoxhe ki l' lwè do pus foirt nos ont dispoyî d' nos teres. I n' a pont d' ewalisté; les lwès sont moles avou les blancs, mins cruweles avou les noers. Les codånés po des opinions politikes ou des creyances relidjeuses ont sofrou horiblumunt; egzilés dins leu prôpe payis, li vicaedje a stî co pé kel moirt. Dins les veyes les blancs ont-st avou des magnifikès måjhones et les noers des wåmires ki vnèt djus; åzès noers on n' nos permetéve nén d' intrer dins les cinemas, les restorants ou les botikes po-z uropeyins; nos avans dvou voyaedjî dins les cales des bateas ou åzès pîs des blancs zels ashious dans des cabines di lucse. Kî pôreut rovyî les macsådaedjes di tant d' nos frés, ou des celules wice k' on meteut les cis ki n' si sometént nén a l' opression et a l' espoitaedje?''

:''Frés, c' est insi k' fourit nosse vicaedje.''

 

Mågré l' declaråcion d' dislaxhaedje, l' årmêye et li police sont todi controlêyes pa des Bedjes, eyet l' economeye eyet l' administråcion est tote etire ezès mwins des eterprijhes coloniåles.

Ça fwait ki bén rade les siervices secrets bedjes et des Estats-Unis vont ovrer po fé toumer Lumumba.

 

 

Divant çou k' est èn evayixhaedje d' ene province do Congo pa l' ancyin colnijheu, li govienmint congolès dimande a l' [[ONU]] d' intervini, po k' les sôdårds bedjes s' end alexhe, eyet po-z ariver al påye.

L' ONU evoyrè des sôdårds po mintni l' påye, mins li Beldjike va rfuzer di rsaetchî ses sôdårds et continouwer a sotni l' Katanga secessionisse.

 

Il esteut po l' avançmint d' l' Afrike, dins èn esprit socialisse. C' ere les minmès idêyes ki les cenes da [[Kwame Nkrumah]] et les ôtes "peres des dislaxhaedjes" afrikins di 1960. Il esteut disconte do pårtixhaedje do Congo, et aveut lûté conte do schetlaedje do Katanga pa [[Moïse Tshombe]].

 

Patrice Lumumba est ricnoxhou come èn ome ki djheut tofer li veur, nén ene cwålité po on politikî.

 

Insi, [[Julos Beaucarne]] tchante :

:''Dispu k' Loumoumba a stî touwé, Pask' il aveut dit l' verité…

 

[[Categoreye:Congo-Kinchassa|Lumumba]]