Prumire guere daegnrece : Diferince etur modêyes

Après, les batreyes ont stî el Nonne del Beldjike, inte les Almands et les Francès, come les batreyes di [[Maissin]]. Mins eto pus a Bijhe, come a Tchålerwè ki les Alamnds î arivèt l' 21 d' awousse. Mins i sont rboutés pa les Francès. I prindront l' veye li londmwin 22 d' awousse.&nbsp;<ref><small>[[Félicien Barry]] [[Memweres da Félicien Barry (papîscrît)|Memweres]], [[El Bourdon]] 668-669 p. 23-31.</small></ref>

On a bråmint eployî les [[gåz di guere]], des deus costés. Insi li 19 di decimbe , so les trintchêyes a Ablincoû, les Francès atacnut les Almands ås gåz deus eures å long.&nbsp;<ref><small>[[Marie-Claire Buchholz]], corespondance d' èn ome del tere, tins del prumire guere [[Li vî sprewe (gazete)|Li vi sprewe]] l° 63, 2013-2016, p. 102.</small></ref>

On prumî aresté a rexhou li [[15 d' octôbe]] [[1916]] (po l' acsegnmint), ki revoyive les administråcions walones a [[Nameur (veye)|Nameur]].&nbsp;<ref><small>[[Oscar Colson]], ''L'unionisme wallon pendant l'occupation allemande en belgique - 1917-1918'', Imprenta catalana, Cambo & co, Bårçulone, p. 13</small>l</ref> Les ôtes ministeres vont shuve. Li decret do [[21 di måss]] [[1917]] dessene les limodjes des deus intités. Li Flande est tote seule, avou [[Brussele (veye)|Brussele]] come [[mwaisse veye]]. Li Walonreye est tote seule, avou radjoutaedje del [[Walonreye di France]] eyet di sacwants viyaedjes après [[Avene]].

E moes d' djun 1917, les [[fonccionaire]]s walons sont priyîs di raler a Nameur po fé leu-z ovraedje. Mins, tchôkîs pa ene assimblêye di pårlumintîs d' Brussele (avou foirt waire di Walons dvins), i fwaiynut tertos greve, oudon-bén dmissioner&nbsp;<ref><small>Oscar Colson, come ådzeu, p. 18-19.</small>l</ref>. Li Walonreye va dmorer adon cwate a cénk moes sins siervice publik : tribunås, sicoles, comenes vont clôre ene après l' ôte. Les traitmints des ptits fonccionaires ni sont pus payîs. Ni les subzides ås orfulinats, evnd.&nbsp;<ref><small>Oscar Colson, come ådzeu, p. 29.</small>l</ref>

El guere di 14, l' Itåleye esteut avou les Aloyîs. Ele fourit atakêye pa l' Otriche. Les sôdårds itålyins, disbåtchîs, [[Batreye di Caporetto|corît evoye a Caporetto]], po si rployî so l' Aiwe di Piyåve. La, refoircis pås tropes franco-inglesses, il ont parvinou a arester les Otrichyins. E moes d’ djanvî, les aloyîs sont mwaisses del bataye del Piyåve et s’ vont i cmincî a rmonter a l’ assôt.&nbsp;<ref><small>[[Emile Pècheur]], [[Kurt Suckert Malaparte]] å Bork, {{Ran}} 71, waeyén-tins 2014</small></ref>