Fordjetaedje minêyrece ås vatches
Li fordjetaedje minêyrece ås vatches, lomé eto bruçlôse des bovrins, c' est ene maladeye des vatches ki lzî fwait taper leu vea, estant plinnes di shijh moes et co dpus. Li må si cpoite come ene minêye d' ene cinse a l' ôte.
Sacwants mwaissès dinêyes candjî
C' est ene zonôze ca les djins d' mestî ki fjhèt åtoû d' ces vatches la el polèt atraper. Waitîz a: bruçlôze ås djins.
Dins bråmint des payis, c' est ene maladeye a diclaråcion oblidjeye.
Elle a stî dzindjnêye del Walonreye dins les anêyes 1970, nén sins rujhes.[1]
Cåze candjî
Li bactereye responsåve si lome Brucella abortus. Ele pout viker des moes å long dins les pureures ki n' sont nén eterêyes, et dmorer al crouweur (metans dilé les håyes).
Minêyolodjince candjî
Cwand l' maladeye atake dins on ståve, gn a disca 50 åcint des vatches k' awortêynut, a shijh moes. L' anêye d' après, cesvatches la vont forponre pus tård dins l' plinnisté (set, ût moes); li troejhinme anêye, ele fwaiynut on vea a leu tins, mins ki pout crever rade après li skepiaedje.
Li microbe passe d' ene vatche a l' ôte avou les erî-fas, u les sûnaedjes matirreces (mannestés) del matrice après l' fordjetaedje. I pout eto passer pal voye des djins ki voyaedjnut d' ene cinse a l' ôte: martchands d' vatche, adjints zotecnikes, årtisses.
Senes del maladeye candjî
Les vatches ki fordjetèt ni sont nén foirt malådes mins ele ni vont nén netyî, ey adon fé del metrite. Ele tapèt des nichtés (ki contnèt li rascråwant adjint).
A stî on tins k' on sognive nén ces vatches la, et sovint elle avént l' musse. Ci maladeye la a divnou bén pus råle cwand gn a yeu des antibiyotikes a stitchî dins l' matrice.
Espaitchance candjî
Dinltins, on rcrindeut ki l' maladeye passe d' ene cinse a l' ôte, avou les vatches ki waidiént dins des pasteures vijhenes. Did la l' åbitude di leyî des grandès håyes, po les biesses ni s' poleur toutchî ådzeu del clôzeure.[2]
Sacwants payis (metans l' Beldjike) ont fwait des analisses di sonk. Si on ståve esteut acsût, on l' abateut, disca disparexhaedje del maladeye dins l' payis.
Des ôtes payis on sayî l' eploctaedje. Les prumîs vaccins (B19) dinént des anticoirs ki polént esse prindous pol maladeye (ey adon, dins les payis ki dzindjnént l' maladeye, diveur abate tot l' bisteu. Avou ça k' on n' pleut nén vacciner les vatches plinnes.
Des foirt pititès dôzes d' èn ôte eplocta (stok A240 (a-z aveuri)) dins l' ouy, minme ås vatches plinnes, premeteut d' espaitchî l' fordjetaedje, et di dnéve pont d' anticoirs dins l' sonk.[3]
Après, on a yeu des vaccins ki leus anticoirs polèt esse diferincyîs des anticoirs naturels (del maladeye).