Live d' Urope
Li live d' Urope, c' est on live ki vike e l' Urope ey e l' Afrike bijhrece, Moyén Levant et Mîtrinne Azeye. Mins end a pont e l' Irlande.
Il a stî emoenné pås djins e l' Ostraleye, Amerike nonnrece, evnd.
Li live do Cap est rwaitî, dispu 1965, come li minme indje ki li live d' Urope.[1]
Sincieus no d' l' indje : Lepus europaeus
Discrijhaedje candjî
Il a on blanc cou.
Il a des grandès longowès orayes, did la li lomaedje "orayes-di-live" a bråmint des plantes.
Les pates di drî sont bråmint pus longues ki les cenes di dvant.
-
ki magne -
ki court -
a l' awaite, el Hôte Årdene -
ses petales -
levrot dins on djîsse inte les pires -
ascwati dins s' coûtchete, al nive
Mopliyaedje candjî
Tcholeurs candjî
Cwand les måyes ricwerèt les frumeles, on dit k' i sont-st al tchôde u å bokinaedje.
A-st arivé, dins les trimblenes, k' on robtê porshuvaxhe on ptit tchén, contant k' c' esteut ene frumele.
Poirtêye candjî
Li poirtêye deure 42 djoûs.
Sorraplinnixhaedje : li bokin pout potchî ene håze plinne sacwants djoûs divant k' ele ni djonnlêye. Adon, ele pôrè resse plinne on deujhinme côp après l' djonnlaedje, sins raler avou l' måye.[2]
Vicaedje candjî
Li live vike pus voltî dins les plins la k' i gn a des coûteures.
Li coûtche do live d' Urope est del longueur d' on solé d' 44.
Ses innmis magneus d' lives, c' est les bråmint les rnåds. El Walonreye, cwand on-z aveut vlou dzindjner les rnåds di cåze do må d' araedje, gn aveut yeu des lives a hotche.
Cwand end a bråmint, on les towe cobén al nute tot rôlant dsu avou ene oto.
Et les tchesseus, come di djusse. Did la li spot "la k' i gn a des lives, i gn a des tchesseus".
Tchesse candjî
I dmeure ascwati disk' å dierin moumint, et steper evoye … come on live (a grande felesse). Li live pout fé do 70 a l' eure, pus rade k' on tchvå ki galope. A tot moumint, i biyairdêye d' on plin côp, et leye ses shuvant aler tot droet.
On l' pout tchessî :
- a l' afut, tot les leyant aprotchî. Li meyeu moumint, c' est cwand i sont-st al tchôde.
- al bricole : li bricole si doet mete troes doets ådzeu d' tere, e-n on pazea.
- avou des tchéns levrîs. Fåt k' ça soeye après l' awousse et k' i gn åye pont d' bouxhons ni d' hôtès waides.
Aclevaedje candjî
Li live n' est nén aclevåve. Si i nd apice onk, et l' mete dins ene cadje ås robetes, i va aveur l' air di s' etraityî sacwants djoûs, pu on bea côp, on l' ritrouvrè crevé.
Maladeye des lives d' Urope candjî
- tularemeye
- stafilomicôze
- pasteurelôze
- fåsse tuberculôze
- coccidiôze
- tocsoplasmôze
- viers solitaires (Cittotaenia pectinata, Cittotaenia ctenoides, Andrya spp.)
- kisse idatike
- ronds viers
- brontchite viermineuse[3]
Hårdêye difoûtrinne
