Apårtinance (croejhete)
L' apårtinance, dins l' croejhete d' ene langue, c' est li rlåcion k' i gn a inte ene sacwè u ene sakî k' est da ene ôte sakî (li possesseu).
L' apårtinance si mostere dins l' diterminåcion, ubén pa des pronos u des prezintoes ("adjectifs") d' apårtinance.
L' apårtinance dins l' diterminåcion candjî
Come on l' voet ddja bén dins l' definixha, li manire li pus corante di håyner cisse rilåcion la e walon, c' est l' divancete "da" :
- C' est l' tchén da Douwård.
- C' est l' waibe då Djåke Bietrand.
- C' est l' oto dal Leticia.
Insi, li dvancete "da" mostere bén l' adire, e walon, inte l' apårtinance eyet l' provnance :
- C' est les efants di Sint-Houbert k' ont vnou tchanter; ci n' est nén les efants da sint Houbert : sint Houbert n' aveut pont d' efants.[1]
Mins on pout eto rtrover on mostraedje d' apårtinance sins nole divancete :
- Li Tchamp Huwåd; li Fond Tirion, li Corti Wôdon, li Pré Douni.
- Les fis Batisse; li feye Pirote; les efants Djhan Matî; les cis Colas Djåke Piete; les parints Lorintî; les grands-parints Pirson.
- El crås boyea Dôna
Gn a eto on vî sistinme ki rsaetche des lingaedje tîxhons :
- Waite on pô Djanene si corti, come i court a royes.
- Kî çki c' esteut ? :: C' esteut Colas s' cuzene.[2]
L' apårtinance dins les nos d' plaeces candjî
Dins l' toponimeye do walon, l' apårtinance si mostere d' ene façon diferinne sorlon li viyesse des nos :
Po les nos des trevéns galo-romins et francs, l' apårtinance si mostere sovint pal voye des cawetes :
- cawete -eye : (latén -iaca) : cinse da "Tibî Meyî" = Tibîmeyiye (Wegniye, Patigniye) u Tibimeyêye (Somzêye, Måzêye, Vådcêye).
- cawete -indje : (tîxhon -ingen) : måjhon des valets da "Tibî Meyî" = Tibîmeyindje (Tîtindje, Olindje, Mårtulindje, Lozindje).
Pus tård, a cmincî des grands sårtaedjes do 11inme sieke, on basti purade les nos d' plaeces po aplacaedje tîxhon : li sårt, li tchamp da "Tibî" = Tibîtchamp, Tibîssårt, Tibîrou, Tibîpré, Tibîhan, Tibîpont.
A cmincî do 16inme sieke, on mete todi pus sovint li no del djin ki c' est da sinne : li Sårt Djîle, li Tchamp Huwåt, li pré Douni, li Corti Matî.
Pronos d' apårtinance candjî
Prezintoes d' apårtinance candjî
Hårdêye difoûtrinne candjî
- Les pronons d' apårtinance dins les walons coinreces (pådje e francès)
Sourdants candjî
- ↑ Egzimpe classike espliké pa Roger Viroux dins ses scoles di walon.
- ↑ Fråzes ramexhnêyes pa Lucyin Mahin dilé ene djåzeuse di nexhance, sikepieye e 1922.